W Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych opublikowano uzasadnienia do wyroków NSA w sprawie rejestracji „Belarusów”. Sprawy rozpatrywane przez NSA miały praktycznie identyczny stan faktyczny, zatem uzasadnienia sporządzone do czterech orzeczeń mają w istocie zbieżną treść.
O co chodzi w sprawie „Belarusów”?
Tytułowa sprawa dotyczy zarejestrowania przez jednego ze starostów ciągników marki Belarus. Organ rejestrując ww. pojazdy wydał dowody rejestracyjne oraz tablice zalegalizowane znakiem legalizacyjnym.
Rejestracja została zakwestionowana przez prokuratora, który złożył sprzeciw od decyzji o rejestracji pojazdów i wniósł o stwierdzenie jej nieważności, zarzucając rażące naruszenie art. 72 ust. 1 pkt 3 Prawa o ruchu drogowym (prd). Rażące naruszenie – zdaniem prokuratora – miało polegać na wydaniu decyzji bez zgromadzenia wszystkich wymaganych prawem dokumentów stanowiących podstawę rejestracji pojazdu, w tym bez uzyskania „świadectwa zgodności WE albo świadectwa zgodności wraz z oświadczeniem zawierającym dane i informacje o pojeździe niezbędne do rejestracji i ewidencji pojazdu, dopuszczenia jednostkowego pojazdu, decyzji o uznaniu dopuszczenia jednostkowego pojazdu albo świadectwa dopuszczenia indywidualnego WE pojazdu – jeżeli są wymagane”. Prokurator ocenił, że w stosunku do ciągników marki Belarus taki dokument był wymagany, gdyż pojazd ten był rejestrowany po raz pierwszy na terenie państwa członkowskiego UE, a został sprowadzony z terenu państwa niebędącego członkiem Unii.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło brak przesłanek do stwierdzenia nieważności decyzji. Z kolei WSA w Szczecinie uchylając zaskarżoną przez prokuratora decyzję uznał za bezsporne, że pojazd podlegał procesowi rejestracji i wcześniej nie był zarejestrowany w Polsce, lecz na Białorusi. Sąd wojewódzki ocenił również, że starosta w sposób oczywisty naruszył art. 72 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 72 ust. 2 pkt 1 prd i w sposób rażący naruszył prawo.
W konsekwencji wniesienia skargi kasacyjnej, sprawą zajął się NSA, który ją oddalił.
NSA o rejestracji ciągnika
Sąd stwierdził, że zgodnie z przepisami obowiązującymi w dacie wydania decyzji, w zakresie istotnym dla rejestracji ciągnika rolniczego, dokumentem stwierdzającym dopuszczenie do ruchu był i jest dowód rejestracyjny (zob. art. 71 ust. 1 prd).
Z kolei przepis art. 72 prd zawiera katalog dokumentów stanowiących podstawę do rejestracji, przy czym w odniesieniu do dokumentów, o których mowa w ust. 1 pkt 3 określono, że wymagania te nie dotyczą pojazdu, który był już zarejestrowany na terytorium RP (zob. art. 72 ust. 2 pkt 1 prd).
Według NSA, skoro w sprawie rejestracji Belarusów wyłączenie, o którym mowa w art. 72 ust. 2 pkt 1 prd nie miało zastosowania, to nie powinno budzić żadnych wątpliwości, że w świetle przepisów obowiązującego od dnia 1 stycznia 2016 r. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 167/2013 z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie homologacji i nadzoru rynku pojazdów rolniczych i leśnych, dokument o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 3 prd był wymagany przy rejestracji ciągnika rolniczego. Ww. rozporządzenie definiuje pojęcia nowego pojazdu (tj. jako pojazdu, który nigdy wcześniej nie był rejestrowany ani dopuszczony) i pojęcia dopuszczenia, która oznacza „pierwsze wykorzystanie w Unii pojazdu” (zob. art. 3 pkt 37 i pkt 40 rozporządzenia). Zgodnie natomiast z art. 3 pkt 38 rozporządzenia, rejestracja oznacza administracyjne zezwolenie na dopuszczenie pojazdu, w tym do ruchu drogowego.
W konsekwencji – zdaniem NSA – należało dokonać wykładni art. 72 ust. 1 pkt 3 w zw. z ust. 2 pkt 1 prd i wskazanych powyżej przepisów rozporządzenia unijnego. Rezultat tej wykładni jest według sądu jednoznaczny, tj. dokument, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 3 prd był wymagany dla uzyskania decyzji o rejestracji ciągnika rolniczego marki Belarus.
Naruszenie „oczywiste”, lecz niekoniecznie „rażące”
NSA uznał, że starosta w sposób oczywisty naruszył art. 72 ust. 1 pkt 3 prd, jednakże nie przesądził o tym, czy doszło do rażącego naruszenia prawa, o którym mowa w art. 156 § 1 pkt 2 Kpa.
Sąd ograniczył się do stwierdzenia, że rozstrzygające dla uznania naruszenia prawa za rażące jest to, że rodzaj naruszenia i jego skutki powodują, iż decyzja lub postanowienie nie mogą być zaakceptowane jako wydane przez organy praworządnego państwa.
NSA podzielił stanowisko sądu wojewódzkiego w zakresie oczywistości naruszenia prawa, jednakże wskazał, że ustalenia WSA są niewystarczające do stwierdzenia, że naruszenie miało charakter rażący w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 Kpa.
Orzeczenia NSA wraz z uzasadnieniami dostępne są pod poniższymi odnośnikami:
Komentarze
Z przedstawionych powodów Naczelny Sąd Administracyjny w oparciu o art. 184 orzekł jak w sentencji.
***
Okresowe Badanie Techniczne nie może zastępować dokumentów homologacyjnych określonych w art.72 ust.1 pkt.3 PoRD ponieważ nie stanowi ono potwierdzenia, że dany pojazd spełnia wymagania techniczne właściwe dla danego typu pojazdu gdyż jedynie ma na celu ustalenia, czy stan utrzymania pojazdu pozwala na jego dalsze bezpieczne użytkowanie.
( Warto zapoznać się z uzasadnieniem np. decyzji SKO w Koszalinie z dnia 5 września 2024r nr 407.113/F-11/X/ 2024)
SKO przywołuje wyroki NSA w zakresie przesłanek do stwierdzenia nieważności decyzji administracyjne j a następnie stwierdza:
Nawet w sytuacji, w której pojazd został zbyty, nie można mówić, by decyzja o rejestracji pojazdu wywoływała nieodwracalne skutki prawne. Stwierdzenie nieważności przedmiotowej decyzji starosty w żadem sposób nie wpływa na prawo własności pojazdu, nie wpływa na sferę stosunków cywilnoprawnych . Stwierdzenie nieważności decyzji nie ingeruje w ustalenie własności pojazdu podlegającego rejestracji.
- bezpieczeństwa komunikacyjnego , gdyż decyzja o rejestracji pojazdu, w myśl art.71 ust.1 ustawy – dopuściła przedmiotowy pojazd do ruchu drogowego, pomimo tego, że konstrukcja i wyposażenie nie zostały poddane procedurze homologacyjnej,
- ochrony zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników zarejestrowaneg o pojazdu, poprzez dopuszczenie do jego użytkowania pomimo braku stwierdzenia w procedurze homologacyjnej, czy spełnia on odpowiednie wymagania techniczne,
- bezpieczeństwa pracy, poprzez dopuszczenie do jego użytkowania pomimo braku stwierdzenia w procedurze homologacyjnej, czy spełnia on odpowiednie wymagania techniczne.
1) nie zagrażało bezpieczeństwu osób w nim jadących lub innych uczestników ruchu, nie naruszało porządku ruchu na drodze i nie narażało kogokolwiek na szkodę,
2) nie zakłócało spokoju publicznego poprzez powodowanie hałasu przekraczająceg o poziom określony w przepisach szczegółowych,
3) nie powodowało wydzielania szkodliwych substancji w stopniu przekraczającym wielkości określone w przepisach szczegółowych,
4) nie powodowało niszczenia drogi,
6) nie powodowało zakłóceń radioelektryczn ych w stopniu przekraczającym wielkości określone w przepisach szczegółowych.
W ocenie Kolegium, z dużym stopniem prawdopodobieńs twa można założyć również, że w wyniku rejestracji przedmiotowego pojazdu, a zatem dopuszczenia do ruchu drogowego pojazdu pomimo nie przedstawienia świadectwa zgodności WE lub innego równoważnego dokumentu, który był wymagany mogło dojść do naruszeń w zakresie ochrony konkurencji i konsumentów.
Stwierdzenie nieważności decyzji uzasadnione jest również z punktu widzenia ochrony rynku wspólnotowego ( nieakceptowane jest dopuszczenie na terenie UE pojazdów bez wymaganego świadectwa homologacji), ochrony środowiska naturalnego i samych uczestników ruchu.
Powyższe uzasadnia wyeliminowanie kontrolowanej decyzji z obrotu prawnego, poprzez stwierdzenie jej nieważności.