21 października br. Związek Powiatów Polskich zorganizował spotkanie dotyczące działalności powiatowych rzeczników konsumentów. Impulsem do jego organizacji było pismo Prezesa UOKiK w sprawie zainicjowania dyskusji w sprawie możliwości reformy funkcjonowania miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów. W rozmowie wzięło udział ponad 140 zainteresowanych rzeczników, a obszarami, nad którymi pochylono się w dyskusji były głównie uregulowania z zakresu art. 42 oraz art. 43 ustawy o samorządzie powiatowym. W konsekwencji 22 listopada 2022 r. Związek wystosował do MSWiA uwagi sugerujące kierunki zmian w przedmiotowej sprawie.
Proponuje się:
1. Przekazywanie do samorządów części środków z kar nakładanych przez UOKiK na przedsiębiorców
Dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe byłoby powiązanie wysokości etatu rzecznika z liczbą mieszkańców danego miasta, czy powiatu. Środki finansowe z kar nakładanych przez UOKiK na przedsiębiorców nadal byłyby wykorzystywane w dziedzinie ochrony praw konsumenta, a ponadto mogłyby realnie przyczynić się do racjonalnego rozwiązania problemów bieżących, takich jak problem z finansowaniem działalności rzeczników praw konsumenta oraz biur rzecznika w powiatach.
2. Gwarancję wolności słowa rzeczników
Zauważalnym problemem są próby zastraszania lub grożenia rzecznikom przez przedsiębiorców, w sytuacjach gdy rzecznicy podejmują działania na rzecz konsumentów. Proponuje się więc zagwarantowanie wolności słowa rzeczników, w zakresie podejmowanych przez nich działań.
3. Kary administracyjne dla przedsiębiorców
Obecne sankcje wobec przedsiębiorców nieustosunkowujących się do uwag oraz pytań rzeczników są nieskuteczne. Można je stosować wyłącznie do osób fizycznych, a więc przedsiębiorców jednoosobowych wg. art. 114 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2021.275). Z racji braku kar, przedsiębiorcy nie będący osobami fizycznymi, notorycznie nie odbierają korespondencji kierowanej do nich przez rzeczników praw konsumenta albo na nią nie odpowiadają.
Apeluje się o wprowadzenie sankcji w postaci administracyjnej kary pieniężnej w wysokości od 2 000 zł do 10 000 zł za brak ustosunkowania się, wyjaśnień i odpowiedzi przedsiębiorcy, w przypadku gdy rzecznik praw konsumenta zwrócił się o udzielenie takich informacji do przedsiębiorcy. Kara taka, mogłaby zostać ponowiona, w przypadku dalszego uchylania się przedsiębiorców od obowiązków. Środki finansowe z kary administracyjnej, nałożonej w opisanym przypadku stanowiłyby dochód własny powiatu. Ponadto, rzecznikowi powinien zostać zagwarantowany dostęp do dokumentów przedsiębiorcy, które mogłyby się przyczynić do wyjaśnienia sprawy.
4. Zwolnienie rzeczników z kosztów procesowych
Rzecznicy niechętnie wytaczają procesy w obronie praw konsumentów, gdyż nie są zwolnieni z kosztów sądowych oraz zastępstwa procesowego, co w przypadku przegranych spraw niejednokrotnie powoduje trudności z dopięciem budżetu. Istnieje wobec tego potrzeba zmian ustawowych gwarantujących powyższe zwolnienia. Alternatywnie proponuje się wyznaczenie kwoty ryczałtowej, jaką pokrywałby rzecznik za przegrany proces.
5. Rozszerzenie kompetencji
Zadania określone w art. 42 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie zawsze pozwalają na efektywną pomoc konsumentom. Rzecznicy wskazują, że są obywatele, którzy potrzebują większego wsparcia niż tego dozwolonego w ustawie. W takiej sytuacji rzecznik, powinien rozpoznać sytuację i sam ustalić zakres przyznanej pomocy.
6. Doszkalanie rzeczników
Należy rozważyć możliwość organizacji szkoleń przez UOKiK dedykowanych rzecznikom, a także umożliwienie za pośrednictwem UOKiK wymiany doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy rzecznikami.
7. Lepszą komunikację z UOKiK
Rzecznicy każdego dnia spotykają się z nieodpowiednim systemem komunikacji oraz wspomagania prowadzonym przez UOKiK. Istnieją problemy związane z brakiem poprawnego przepływu informacji w przypadkach zapytań oraz próśb o wsparcie. Proponuje się udrożnienie kanału komunikacji między rzecznikami, a Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumenta i Prezesem UOKiK.
8. Wdrożenie systemu edukacji konsumenckiej
Edukacja konsumencka od najmłodszych lat gwarantuje wychowanie świadomych swoich praw obywateli. Wobec tego niezbędnym jest wprowadzenie do szkół nauczania w tym zakresie np. poprzez bazę materiałów edukacyjnych, z których rzecznicy mogliby korzystać podczas prowadzenia zajęć, czy akcji prokonsumenckich.
9. Formę elektroniczną sprawozdań
Wraz z postępem czasu i dynamicznej cyfryzacji niezbędnym jest wprowadzenie wyłącznie elektronicznej formy sprawozdań, która ułatwi, a także przyspieszy rzecznikom działanie.
10. Utworzenie samorządu zawodowego rzeczników konsumentów
Samorząd zawodowy, jako forma zrzeszania się osób wykonujących ten sam zawód dałby rzecznikom szansę na doskonalenie zawodowe, a także na współpracę mającą na celu jednogłośne reprezentowanie ich interesów wobec władz państwowych.
