Kandydat na diagnostę wystąpił do starosty o wydanie uprawnienia do przeprowadzania badań technicznych pojazdów, przedstawiając m.in. świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego dla dorosłych oraz certyfikat w zakresie kwalifikacji zawodowej OGR.05 Planowanie i organizacja prac ogrodniczych, wyodrębnionej w zawodzie technik ogrodnik.

W takiej sytuacji dla organu problematyczne stały się następujące kwestie:

• czy kandydat na diagnostę spełnia warunek dotyczący wykształcenia (tj. czy posiada wykształcenie średnie branżowe o specjalności innej niż samochodowa) określony w art. 84 ust. 2b pkt 4 Prawa o ruchu drogowym?
• czy istotny jest sam dyplom technika, czy należy rozważyć w jakim zawodzie lub grupie zawodów ten dyplom został uzyskany?
• jak należy odczytać znaczenie pojęcia wykształcenia branżowego?
• czy każda z branż wymienionych w rozporządzeniu może być brana pod uwagę przy uzyskaniu uprawnienia diagnosty?

W opinii Związku Powiatów Polskich, przepisy ustawy – Prawo o ruchu drogowym (dalej: prd) nie wprowadzają żadnych dodatkowych warunków i obwarowań co do profilu wykształcenia. Zatem osoba legitymująca się wykształceniem średnim branżowym o specjalności innej niż samochodowa (w tym przypadku technik ogrodnik) i posiadająca udokumentowane 2 lata praktyki, spełnia wymagania w zakresie odpowiedniego wykształcenia i praktyki, o których mowa w art. 84 ust. 2b pkt 4 prd.

W kontekście przedstawionego problemu, w pierwszej kolejności należy odnieść się do konkretnych przepisów Prawa o ruchu drogowym. I tak, zgodnie z art. 84 ust. 2 prd, starosta wydaje uprawnienie do wykonywania badań technicznych, jeżeli osoba ubiegająca się o jego wydanie posiada wymagane wykształcenie techniczne i praktykę, odbyła wymagane szkolenie oraz zdała egzamin kwalifikacyjny.

Z kolei art. 84 ust. 2b prd stanowi, że przez wymagane wykształcenie techniczne i praktykę, o których mowa w ust. 2, rozumie się:

1. wyższe wykształcenie w obszarze nauk technicznych o specjalności samochodowej i udokumentowane 6 miesięcy praktyki w stacji kontroli pojazdów lub w zakładzie (warsztacie) naprawy pojazdów na stanowisku kontroli lub naprawy pojazdów albo
2. średnie wykształcenie techniczne lub wykształcenie średnie branżowe, o specjalności samochodowej i udokumentowany rok praktyki w stacji kontroli pojazdów lub w zakładzie (warsztacie) naprawy pojazdów na stanowisku kontroli lub naprawy pojazdów, albo
3. wyższe wykształcenie w obszarze nauk technicznych o specjalności innej niż samochodowa i udokumentowany rok praktyki w stacji kontroli pojazdów lub w zakładzie (warsztacie) naprawy pojazdów na stanowisku kontroli lub naprawy pojazdów, albo
4. średnie wykształcenie techniczne lub wykształcenie średnie branżowe, o specjalności innej niż samochodowa i udokumentowane 2 lata praktyki w stacji kontroli pojazdów lub w zakładzie (warsztacie) naprawy pojazdów na stanowisku kontroli lub naprawy pojazdów.

Jak można zatem zauważyć, im wyższe wykształcenie kandydata na diagnostę wpisujące się w specjalność samochodową, tym niższe są wobec niego wymagania dotyczące udokumentowanej praktyki. Z kolei, jeżeli kandydat legitymuje się odpowiednio niższym wykształceniem (w tym niezwiązanym ze specjalnością samochodową), to udokumentowany okres praktyki jest odpowiednio wyższy.

Przechodząc na grunt Prawa oświatowego należy wskazać, że kwestie związane z uzyskaniem wykształcenia na poziomie wykształcenia średniego branżowego, określa art. 20 ust. 3 tej ustawy.

Z kolei, w wykonaniu upoważnienia ustawowego zawartego w art. 46 ust. 1 Prawa oświatowego, Minister Edukacji Narodowej wydał rozporządzenie z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego (tekst jednolity Dz. U. z 2024 r. poz. 611 z późn. zm.). Należy zwrócić uwagę, że ww. rozporządzenie zostało wydane m.in. z uwzględnieniem klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy w zakresie nazwy i symbolu cyfrowego zawodu oraz możliwości podnoszenia kwalifikacji, kierując się potrzebą zapewnienia wysokiej jakości kształcenia zawodowego i dostosowania go do potrzeb rynku pracy (zob. art. 46 ust. 1 Prawa oświatowego).

Zawody szkolnictwa branżowego zostały przyporządkowane do 32 branż (zob. Załącznik nr 1 do rozporządzenia), wśród których znajdują się m.in.:

• branża motoryzacyjna (MOT),
• branża ogrodnicza (OGR).

W branży motoryzacyjnej wymieniono m.in. zawód technika pojazdów samochodowych, z kolei w branży ogrodniczej m.in. zawód technika ogrodnika.

W kontekście przedstawionego stanu faktycznego i zadanych pytań, istotny i niezwykle pomocny jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 08.02.2017 r. (sygn. akt II SA/Go 850/16, orzeczenie prawomocne, źródło: orzeczenia.nsa.gov.pl), który mimo, że został wydany przed wejściem w życie Prawa oświatowego i przepisów wprowadzających ustawę – Prawo oświatowe, to zachowuje aktualność pod względem poruszonego problemu.

W ww. orzeczeniu, WSA zwrócił uwagę, że w art. 84 ust. 2b Prawa o ruchu drogowym [dopisek – w brzmieniu przed nowelizacją dokonaną na mocy przepisów wprowadzających ustawę – Prawo oświatowe] mowa jest o średnim wykształceniu technicznym o specjalności innej niż samochodowa. Przepis ten nie wprowadza dodatkowych obwarowań co do profilu wykształcenia, w szczególności nadinterpretacją tego przepisu jest stanowisko, w myśl którego osoba legitymująca się średnim wykształceniem technicznym inne niż samochodowe winna również posiadać faktyczne wykształcenie techniczne, które będzie wynikać z uzyskanych kwalifikacji w zawodzie (dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe). Taki wymóg nie wynika z treści omawianego przepisu ustawy.

W dalszej części uzasadnienia prawnego, WSA odniósł się również do nieobowiązującego już rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego [dopisek – w uzasadnieniu opublikowanym na portalu CBOSA, rozporządzenie to błędnie określono tytułem „w sprawie kwalifikacji zawodów szkolnictwa wyższego”]. Sąd – bazując na przedstawionym w sprawie stanie faktycznym – zauważył, że zawód technika diagnosty oraz technika bezpieczeństwa i higieny pracy (tym drugim legitymował się diagnosta, którego dotyczyło orzeczenie) znajdują się w tej samej wielkiej grupie zawodów (…). Wobec tego WSA przyjął, że skoro klasyfikacja przyjęta w rozporządzeniu wydanym przez właściwego ministra uwzględnia potrzeby rynku pracy, to tym samym pozostaje w związku funkcjonalnym z odpowiednimi przepisami innych dziedzin prawa administracyjnego.

W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że:

• kandydat na diagnostę, który ukończył liceum ogólnokształcące i zdał egzamin w zakresie kwalifikacji zawodowego technik ogrodnik spełnia warunek określony w art. 84 ust. 2b pkt 4 prd, bowiem legitymuje się „wykształceniem średnim branżowym, o specjalności innej niż samochodowa”,
• dla spełnienia wymagań z art. 84 ust. 2b pkt 4 prd istotny jest sam dyplom technika, czyli spełnienie warunku posiadania „wykształcenia średniego branżowego, o specjalności innej niż samochodowa”. Bez znaczenia pozostaje to, w jakim zawodzie lub grupie zawodów dyplom ten został uzyskany,
• pojęcie „wykształcenia średniego branżowego” należy odczytać mając na uwadze warunki konieczne do jego uzyskania w myśl art. 20 ust. 3 Prawa oświatowego oraz przepisy przywołanego powyżej rozporządzenia z dnia 15 lutego 2019 r. W praktyce wykształceniem branżowym będzie legitymował się każdy, kto ukończył odpowiednią szkołę i uzyskał dyplom technika w jednej z 32 branż,
• każda z 32 branż wyszczególniona w ww. rozporządzeniu powinna być brana pod uwagę przy ubieganiu się o uzyskanie uprawnień diagnosty samochodowego.