Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 kwietnia 2022 r. (sygn. III OSK 4946/21) potwierdził, że do zmiany miejsca realizacji obowiązku szkolnego niezbędne są wyraźne podstawy prawne.
Ponadto nieprawidłowości związane ze stanem technicznym placówki oświatowej, muszą mieć charakter uzasadniający bezwzględne zaprzestanie realizacji obowiązku szkolnego.
Początek sprawy miał miejsce, gdy Burmistrz Gminy zarządzeniem wydanym na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo oświatowe (u.p.o.) zarządził, że w związku ze złym stanem technicznym budynku Szkoły Podstawowej, obowiązek szkolny jej uczniów będzie realizowany w budynku Zespołu Szkół, zapewniającym uczniom bezpieczne i higieniczne warunki nauki oraz, że obowiązek szkolny uczniów Szkoły Podstawowej będzie realizowany na drugiej zmianie, a zajęcia będą rozpoczynać się o godzinie 15:30, bez możliwości korzystania z posiłków.
Wojewoda rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził nieważność zarządzenia, przyjmując, że wydano je bez podstawy prawnej i z przekroczeniem ustawowych kompetencji. Organ nadzoru zauważył, że żaden z przepisów zarządzenia nie zawiera upoważnienia dla organu wykonawczego gminy do wskazania uczniom innego miejsca realizacji obowiązku szkolnego. Taką możliwość realizuje co najwyżej art. 205 ust. 10 u.p.o, ale dotyczy ona konkretnego ucznia, który nie ma możliwości nauki w szkole podstawowej na danym etapie kształcenia. Wg. Wojewody stan techniczny budynku szkolnego nie uzasadniał zmiany miejsca realizacji obowiązku szkolnego. Wprawdzie z dokumentacji przedłożonej przez Burmistrza wynika, że istnieją potrzeby remontowe, jednak to na organie prowadzącym szkołę spoczywa obowiązek ich zrealizowania.
Sąd I instancji podkreślił, że powołane przepisy u.p.o. nie upoważniły Burmistrza do wskazania innego miejsca realizacji obowiązku szkolnego, lecz stanowiły one jedynie o generalnej kompetencji organu wykonawczego gminy do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Z dokumentacji złożonej w toku postępowania nadzorczego wynikało, że stan budynku nie uzasadniał zmiany miejsca realizacji obowiązku szkolnego, a ocena jego stanu technicznego należała co najwyżej do organu nadzoru budowlanego.
Z wyrokiem nie zgodziła się Gmina, która w wywiedzionej skardze kasacyjnej zakwestionowała go w całości.
NSA wskazał, że sformułowany przez skarżącą Gminę zarzut kasacyjny zmierza do wykazania, że w ustalonych okolicznościach faktycznych, w szczególności z uwagi na zły stan techniczny budynku Szkoły Podstawowej, zaistniały przesłanki do zmiany miejsca realizacji obowiązku szkolnego przez jej uczniów. Aby mogło dojść do zmiany miejsca realizacji obowiązku szkolnego, muszą ku temu istnieć wyraźne podstawy prawne. Organy władzy publicznej zobowiązane są bowiem do działania w granicach i na podstawie prawa. Każde działania organu władzy publicznej, w tym organów JST musi mieć oparcie w obowiązującym prawie.
Jak podkreślił NSA w przywołanej sprawie takiej normy kompetencyjnej zabrakło. Nie mogły tego zmienić powołane przez stronę okoliczności faktyczne, związane ze złym stanem technicznym budynku szkolnego, bo nie legitymizowały postępowania Burmistrza. Twierdzenia Gminy o wyjątkowo złym stanie technicznym budynku nie zostały bliżej sprecyzowane. Nieprawidłowości nie miały więc charakteru uzasadniającego bezwzględne zaprzestanie realizacji obowiązku szkolnego. Ponadto organ prowadzący szkołę jest zobligowany do remontów obiektów szkolnych, nie może usprawiedliwiać się tym, że z bliżej nieokreślonych powodów obowiązki nie są realizowane.
Skargę kasacyjną wobec tego oddalono.
Źródło: CBOSA
