Wojewoda: Powołanie i odwołanie dyrektora biblioteki samorządowej czy innej instytucji kultury wymaga zasięgnięcia opinii związków zawodowych i środowisk twórczych. Konieczność ta musi zostać uwzględniona w statucie danej instytucji.
Wojewoda Lubelski poddał ocenie uchwałę jednej z właściwych mu gmin, gdzie ustalono nowy statut publicznej biblioteki. Dokument utworzony na podstawie przepisu art. 11 ust. 1 ustawy o bibliotekach, przewidywał cele i zadania biblioteki, jej organy i organizację, wskazywał jednostkę sprawującą nadzór merytoryczny nad biblioteką oraz źródła finansowania działalności. W ramach statutowych ustaleń, rada gminy postanowiła, że dyrektor biblioteki będzie powoływany i odwoływany przez wójta. Z brzmienia statutu wynikało, że organ wykonawczy gminy będzie miał w tym przedmiocie dowolność.
Jak wynika z przepisu art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (do której odnoszą się przepisy ustawy o bibliotekach), organizator (w tym przypadku - wójt) powołuje dyrektora instytucji kultury (także biblioteki) po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz właściwych stowarzyszeń zawodowych i twórczych. Jest to warunek konieczny do spełnienia, toteż zapis statusu pomijający konsultacje ze związkami i stowarzyszeniami, jest niezgodny z prawem i poważnie narusza zakres upoważnienia ustawowego. W wyniku takiego sformułowania użytego przez radę gminy, wójt miałby otrzymać w zasadzie nieograniczone możliwości w procesie mianowania dyrektora instytucji.
Głos środowisk twórczych został uznany przez ustawodawcę za szczególnie istotny w procesie decyzyjnym zmierzającym do powołania osoby kierującej pracami instytucji kultury. Jak w jednym ze swoich orzeczeń wskazał Sąd Najwyższy, ustawodawca tworzący obowiązek konsultacji, miał na celu umożliwienie takim środowiskom wypowiedzenie się na temat danej osoby i perspektyw związanych ze współpracą prowadzoną w ramach działalności kulturalnej. Z podobnych przyczyn wymagane jest również wysłuchanie opinii związków zawodowych. Pominięcie tego etapu nie jest możliwe, a głosu związków czy organizacji kulturalnych, żaden statut nie może pomijać.
Warto nadmienić, że obowiązek zasięgnięcia opinii nie oznacza konieczności wypracowania pełnej zgody i uzyskania absolutnej akceptacji wszystkich związków i organizacji. Konsultacje mają służyć przede wszystkim powołaniu dyrektora instytucji kultury w drodze dialogu osiągnięciu konsensusu i zbliżenia do siebie opinii różnych środowisk. Każde z nich musi mieć zapewnioną możliwość zajęcia głosu i takiej możliwości nie można ich pozbawić.
W konsekwencji, Wojewoda stwierdził częściową nieważność badanej uchwały.
Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 20 grudnia 2024 r. (sygn. PN-II.4131.423.2024)
