Kompetencje rady pedagogicznej zawarte zostały w art. 41 i następnych ustawy o systemie oświaty. Można dokonać ich zasadniczego podziału na kompetencje o charakterze stanowiącym (art. 41 ust. 1) oraz opiniodawczym (art. 41 ust. 2).
Co do zasady katalog zadań rady pedagogicznej mających charakter stanowiący jest katalogiem zamkniętym i należą do niego:
- zatwierdzanie planów pracy szkoły lub placówki po zaopiniowaniu przez radę szkoły lub placówki;
- podejmowanie uchwał w sprawie wyników klasyfikacji i promocji uczniów;
- podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w szkole lub placówce, po zaopiniowaniu ich projektów przez radę szkoły lub placówki;
- ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli szkoły lub placówki;
- podejmowanie uchwał w sprawach skreślenia z listy uczniów.
W zakresie powyższych kompetencji rada pedagogiczna podejmuje uchwały których wykonanie leży w gestii dyrektora szkoły lub placówki. Jednakże dyrektor szkoły lub placówki ma możliwość wstrzymania wykonania uchwały niezgodnej z przepisami prawa. O wstrzymaniu wykonania uchwały dyrektor niezwłocznie zawiadamia organ prowadzący szkołę lub placówkę oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny uchyla uchwałę w razie stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego szkołę lub placówkę. Rozstrzygnięcie organu sprawującego nadzór pedagogiczny jest ostateczne.
Nowsze orzecznictwo NSA wskazuje, że uchwały rady w zakresie jej kompetencji stanowiących są aktami wewnątrzzakładowymi, które nie podlegają przepisom Kodeksu postępowania administracyjnego i jako takie nie mogą być zaskarżane do organu sprawującego nadzór pedagogiczny przez osoby trzecie (np. rodziców lub pełnoletnich uczniów) – Wyrok NSA z dnia 14 września 2005 r., I OSK 105/05.
Przeciwieństwem jest natomiast katalog kompetencji o charakterze opiniodawczym, co ustawodawca podkreślił poprzez użycie zwrotu „w szczególności". Ma on bowiem charakter otwarty. Zadania te nie wymagają podejmowania uchwał przez radę pedagogiczną ani wykonywania ich przez dyrektora.
Rada pedagogiczna opiniuje więc między innymi:
- organizację pracy szkoły lub placówki, w tym tygodniowy rozkład zajęć edukacyjnych, oraz organizację kwalifikacyjnych kursów zawodowych, jeżeli szkoła lub placówka takie kursy prowadzi;
- projekt planu finansowego szkoły lub placówki;
- wnioski dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień;
- propozycje dyrektora szkoły lub placówki w sprawach przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.
Kolejnym z zadań rady pedagogicznej jest w świetle art. 42 ust. 1 ustawy o systemie oświaty przygotowywanie projektu statutu szkoły lub placówki albo jego zmian. Nie dotyczy to pierwszego statutu, który nadaje organ prowadzący (art. 58 ust 6 ustawy). Samo uchwalenie statuty należy natomiast do kompetencji rady szkoły lub placówki. Jednakże jeżeli w szkole lub placówce nie działa jej rada, to z mocy art. 52 ust. 2 w zw. z art. 50 ust. 2 pkt 1, rada pedagogiczna przejmuje jej kompetencję do stanowienia statutu szkoły.
Rada pedagogiczna może także wystąpić z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub z innego stanowiska kierowniczego w szkole lub placówce (art. 42 ust 2 ustawy). W takiej sytuacji rada pedagogiczna podejmuje uchwałę, którą przekazuje bezpośrednio do organu prowadzącego. Rada pedagogiczna może jedynie wnioskować o odwołanie nauczyciela ze stanowiska kierowniczego. Zatem niedopuszczalne i sprzeczne z prawem jest "odwołanie" przez samą radę pedagogiczną nauczyciela ze stanowiska kierowniczego (w myśl art. 38 ust. 1 odwołać może tylko ten, kto nauczyciela na stanowisko powołał). Literalna interpretacja przepisu wyklucza również wniosek o odwołanie osoby niebędącej nauczycielem, którą powołano na stanowisko dyrektora w trybie art. 36 ust. 2 ustawy. W sytuacji złożenia przez rade pedagogiczną wniosku o odwołanie nauczyciela ze stanowiska kierowniczego, organ uprawniony do odwołania jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i powiadomić o jego wyniku radę pedagogiczną w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku.
