Współczesne społeczności lokalne stoją przed wieloma wyzwaniami: począwszy od zapewnienia wysokiej jakości opieki zdrowotnej, przez wsparcie osób starszych i z niepełnosprawnościami, aż po przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. W odpowiedzi na te potrzeby Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zaplanowało projekt "Premia społeczna", którego celem jest wykorzystanie potencjału sektora ekonomii społecznej do realizacji usług społecznych, a jednocześnie generowania szeregu korzyści społecznych. Dzięki wsparciu z Funduszy Europejskich i budżetu państwa w najbliższych latach samorządy otrzymają około 300 mln zł na zlecanie usług społecznych podmiotom ekonomii społecznej.

Ekonomia społeczna koncentruje się na wsparciu osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, to znaczy m.in. osób z niepełnosprawnościami, starszych czy bezrobotnych. Ważnym działaniem w tym kontekście jest reintegracja, czyli np. znalezienie zatrudnienia, ale także odbudowywanie poczucia sprawstwa i umiejętności pełnienia ról społecznych. Dodatkowo ekonomia społeczna skupia się na dostarczaniu usług społecznych w odpowiedzi na zdiagnozowane potrzeby lokalnych społeczności.

Organizację i funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej reguluje ustawa o ekonomii społecznej, która weszła w życie 30 października 2022 roku. Określa ona zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego, nadzór nad tymi przedsiębiorstwami, środki wsparcia dla nich, a także mechanizmy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej.

Ekonomia społeczna to przede wszystkim PES-y, czyli podmioty ekonomii społecznej. Zalicza się do nich m.in. organizacje pozarządowe, spółdzielnie (socjalne, pracy, w tym spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych) oraz podmioty takie jak: spółki non profit, podmioty kościelne, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, koła gospodyń wiejskich, jednostki reintegracji społeczno-zawodowej (np. Centra i Kluby Integracji Społecznej).

Natomiast przedsiębiorstwo społeczne to status, a nie odrębna forma prawna. Mogą go uzyskać PES-y. Status przyznaje wojewoda, który w postępowaniu administracyjnym sprawdza, czy PES spełnia odpowiednie warunki.

Jednocześnie wzmocnienie sektora ekonomii społecznej wygeneruje dodatkowe korzyści społeczne, m.in. w obszarze lokalnego rynku pracy oraz reintegracji społecznej i zawodowej członków lokalnej wspólnoty, potrzebujących tego typu wsparcia.

Aplikować o środki będą mogły wszystkie gminy i powiaty, które zdecydują się zlecić usługę społeczną podmiotowi ekonomii społecznej, w dowolnym trybie.

"Premia społeczna" odpowiada na wyzwania związane z wykorzystaniem i rozwijaniem potencjału podmiotów ekonomii społecznej do świadczenia wysokiej jakości lokalnych usług społecznych. Ponadto kluczowym elementem projektu jest przygotowanie kadr jednostek samorządów terytorialnych do efektywnego zarządzania zamówieniami usług społecznych poprzez szkolenia i doradztwo, a także promowanie dialogu i współpracy z lokalnymi podmiotami ekonomii społecznej.

Wnioski będą mogły składać uprawnione samorządy, które przewidziały zwiększenie wartości dotychczas zlecanych usług społecznych lub zamówienie nowych. Istotne jest, że realizatorem tych usług mogą być jedynie podmioty ekonomii społecznej. Nabór wniosków będzie prowadzony przez Fundację Fundusz Współpracy w trybie ciągłym i rozpocznie się w 2024 roku. Wartość projektu realizowanego pilotażowo do końca 2025 roku wynosi blisko 100 mln zł. Po jego zakończeniu wsparcie będzie kontynuowane, a łączna kwota przeznaczona na zlecanie usług społecznych PES wyniesie ok. 300 mln zł.

Dzięki projektowi "Premia społeczna" lokalne społeczności zyskają dostęp do szerokiej gamy usług społecznych, co przełoży się na poprawę jakości życia mieszkańców. To także sposób na wzmocnienie lokalnej gospodarki poprzez wspieranie podmiotów ekonomii społecznej świadczących te usługi. Wreszcie to odpowiedź na wyzwanie, jakim dla samorządów jest efektywne włączenie tych usług do swoich planów i budżetów. "Premia społeczna" oferuje narzędzia i wsparcie, które pomogą w tej transformacji. Korzyści te są krokiem w kierunku budowania bardziej inkluzywnych i wspierających społeczności, które stawiają na rozwój lokalnych usług społecznych.

Źródło: MRiPS