Odpowiedzialność za oświetlenie przestrzeni publicznych trzeba na nowo uregulować. To wnioek z informacji rzadu, przedstawionej przez wiceministra gospodarki Tomasza Tomczykiewicza, na posiedzeniu sejmowej komisji kontroli państwowej 20 lutego.
Komisja kontroli państwowej: potrzeba zmian legislacyjnych
Komisja ds. kontroli państwowej skierowała w październiku ub. roku do rządu dezyderat po wysłuchaniu informacji NIK „o wynikach kontroli planowania i realizacji przez gminy zadań w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej”. W dezyderacie czytamy, iż wyniki kontroli wykazały, że (…) gminy mają problemy z prawidłową realizacją zadań dotyczących oświetlenia dróg publicznych innych niż drogi gminne. Podstawowe problemy wynikają ze znacznego wzrostu potrzeb oświetlenia, w związku z budową nowych ich odcinków oraz z niejednoznaczności przepisów prawnych w tym zakresie. Gmina nie będąc właścicielem infrastruktury oświetleniowej nie może bez zgody właściciela urządzeń, którym jest przedsiębiorstwo energetyczne, organizować przetargów na dostawę energii elektrycznej do celów oświetleniowych oraz na konserwację tej infrastruktury energetycznej. Finansowanie oświetlenia oznacza finansowanie kosztów zakupu energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania. W żadnym akcie prawa nie zdefiniowano jednak pojęcia punkt świetlny.
W związku z takim stanem rzeczy, komisja sformułowała postulat podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu: ustawowego zdefiniowania pojęcia punkt świetlny; przypisania finansowania oświetlenia dróg publicznych zarządcy danej kategorii drogi, w szczególności zarządcy dróg krajowych i ekspresowych niepłatnych oraz precyzyjnego określenia podmiotu odpowiedzialnego za finansowanie oświetlenia niepłatnych dróg ekspresowych; kwalifikowania odcinków dróg zastąpionych nowo wybudowanymi drogami zgodnie z ich parametrami technicznymi; umożliwienia gminom wyboru wykonawców konserwacji oświetlenia ulicznego w trybie przetargu nieograniczonego w przypadku gdy właścicielami punktów świetlnych są przedsiębiorstwa energetyczne; wskazania, że gmina dokonująca zakupu energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia przestrzeni publicznej ma status odbiorcy, od którego to statusu uzależniona jest możliwość zakupu energii elektrycznej w trybie konkurencyjnym; wprowadzenie obowiązku ustalania warunków technicznych planowanego oświetlenia oraz warunków przejmowania przez gminy obowiązków w zakresie utrzymania oświetlenia zlokalizowanego przy drogach krajowych, pomiędzy GDDKiA (jako głównym inwestorem dróg krajowych) a gminami (jako jednostkami zobowiązanymi do finansowania oświetlenia dróg krajowych).
Rząd: tak, zgadzamy się, potrzeba zmian legislacyjnych
Na dezyderat komisji z października ubiegłego roku rząd odpowiedział po czterech miesiącach, na posiedzeniu komisji 20 lutego br. Reprezentujący Radę Ministrów wiceminister gospodarki Tomasz Tomczykiewicz przypomniał, że do końca 2003 r. gmina miała obowiązek finasowania oświetlenia tylko tych ulic i placów, dla których była zarządcą, a oświetlenie pozostałych dróg pokrywane było z budżetu państwa. Rozszerzenie tego obowiązku od 2014 r. na finansowanie oświetlenia wszystkich dróg znajdujących się na terenie gminy (z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych), wynikało z „przeprowadzonej w tym czasie reformy systemu finansowania samorządu” i wiązało się ze zwiększeniem dochodów gmin, które miało umożliwić gminom finansowanie tego zadania. Jednak, jak podkreślił minister Tomczykiewicz, udział gmin w podatku CIT zwiększono niezależnie od zróżnicowania infrastruktury drogowej, czyli w konsekwencji wysokości kosztów jej utrzymania. W związku z sygnałami JST analizowano możliwość zmian prawnych. Ostatnią próbę, w tym zdefiniowania punktu świetlnego, podjęto przy opracowywaniu tzw. trójpaku energetycznego. Jednak zaproponowana regulacja w ustawie o samorządzie gminnym spotkała się z negatywną opinią, a prace nad pakietem energetycznym zostały zakończone. Jednak rozwiązanie legislacyjne tego problemu jest w opinii rządu niewątpliwie potrzebne.
Natomiast co do zakresu usług konserwacyjnych, infrastruktury oświetleniowej oraz zakupu energii, rząd zwraca uwagę, że przepisy nie uzależniają nałożonego obowiązku oświetlenia ulic od tytułu własności urządzeń świetlnych. Rząd uważa, że gdy właścicielem tym jest przedsiębiorstwo, to na drodze umowy cywilno-prawnej po negocjacjach strony powinny dojść do porozumienia. Natomiast w przypadku nowych dróg o innych parametrach technicznych odcinek nowy z chwilą oddania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii na rzecz kategorii drogi gminnej. Ta kwestia ustalona została w znowelizowanej ustawie o drogach publicznych (skierowanej przez prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego). Co do postulatu ustalenia warunków technicznych planowanego oświetlenia, minister przypomniał, iz ustawie o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych znajduje się zapis o tym, iż zarządca musi uzyskać opinię m.in. właściwego wójta, a wiec gmina ma wpływ na ten aspekt. Minister podsumował swoje wystąpienie, że problem jest ważny i równocześnie zróżnicowany. Chętnych do dyskusji po wystąpieniu ministra nie było. Komisja odpowiedź rządu przyjeła.
