Pytanie: Zgodnie z art. 28 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. (j.t. Dz. U. Nr 30, poz. 151 z późn. zm.) ośrodek szkolenia kierowców może prowadzić przedsiębiorca, który m.in. zatrudnia w ośrodku co najmniej jednego instruktora posiadającego uprawnienia oraz udokumentowaną 3-letnią praktyką w szkoleniu kandydatów na kierowcówlub sam jest instruktorem spełniającym te wymagania.
Czy słowo zatrudnia oznacza, że w przypadku, gdy OSK prowadzi osoba nie posiadająca uprawnień instruktora jest ona zmuszona do zawarcia umowy o pracę z co najmniej jednym instruktorem posiadającym odpowiednio długą praktykę w danej kategorii prawa jazdy? A co w przypadku kiedy kierownik OSK sam jest instruktorem i ma odpowiednio długą praktykę oraz zatrudnia dodatkowo instruktorów? Czy zawarcie z nimi umowy o dzieło, zlecenie wchodzi w grę? Czy w takiej sytuacji z jednym instruktorem powinno zawrzeć się umowę o pracę, a z pozostałymi mogą być np. umowy zlecenie?
Odpowiedź: Samo słowo zatrudnia nie oznacza, że chodzi o stosunek pracy. W słowniku języka polskiego słowo „trudnić się” oznacza zajmować się czymś, zwłaszcza zarobkowo (www.sjp.pwn.pl). Zgodnie z art. 2 kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Zatem z powołanego przepis wynika, że podstawą zatrudnienia może być nie tylko stosunek pracy ale również inny stosunek prawny, w takim jednak przypadku osoba świadcząca pracę nie jest pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy.
Gdyby ustawodawcy zależało na tym by podstawą zatrudnienia była umowa o pracę, powinien był to wyraźnie wskazać w przepisach. Przykładowo w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych (autorem projektu ustawy był ten sam resort) przy prowadzeniu działalności w postaci warsztatu w zakresie instalacji, w tym aktywacji, napraw lub sprawdzania tachografów cyfrowych wyraźnie wskazano, że należy dysponować technikiem warsztatu zatrudnionym na podstawie umowy o pracę.
W ustawie o kierujących pojazdami problem interpretacyjny wynika nie tyle z zastosowaniem słowa zatrudnienie a z tego, że w porównaniu do poprzednio obowiązujących przepisów do słowa zatrudniony dodano sformułowanie „w ośrodku” co może sugerować, że OSK w tym przypadku traktowany jest jako zakład pracy w rozumieniu kodeksu pracy. W mojej ocenie jednak taka interpretacja jest zbyt daleko idąca. Ani z uzasadnienia do projektu ustawy ani z przepisów przejściowych do ustawy nie wynika by taki był cel ustawodawcy. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że cyt. „proponowane przepisy bardzo nieznacznie wpłyną na wzrost kosztów działalności ośrodków szkolenia kierowców. Dodatkowym kosztem będzie obciążony obowiązek informowania starosty o rozpoczynaniu kursu czy o wydaniu zaświadczenia o ukończeniu kursu. Koszt ten jest trudny do oszacowania, ale z praktycznego punktu widzenia będzie on niewielki. Wszystkie szkolenia prowadzone przez ośrodki szkolenia kierowców są szkoleniami ściśle komercyjnymi i ustawa nie określa wysokości ceny za poszczególne kursy. W związku z powyższym przedsiębiorca będzie miał prawo ustalenia opłacalnej ceny za kurs.” Zmiana umów cywilnoprawnych na umowy o pracę (zwłaszcza w przypadku zatrudniania osób, dla których praca w OSK jest pracą dodatkową) znacząco podnosi koszty funkcjonowania ośrodka, co może oznaczać , że wprowadzając ustawę nie przewidywano zmian w zakresie formy zatrudnienia instruktorów.
Reasumując w mojej ocenie dopuszczalne jest zatrudnienie jedynego instruktora w OSK na podstawie umowy o świadczenie usług (do której odpowiednio stosuje się przepisy o zleceniu). Umowa o dzieło teoretycznie też wchodzi w grę chociaż jest to tzw. umowa rezultatu (Sąd Najwyższy w wyroku o sygn. akt II UK 187/11 zakwestionował zaliczenia umowy zawartej pomiędzy OSK a instruktorem do umowy o dzieło wskazując, że instruktor nie odpowiada za rezultat w postaci egzaminu zdanego przez klienta ośrodka) , ale to czy strony właściwie nazwały umowę jaka jest wiąże i zostały z tego tytułu odprowadzone odpowiednie składki pozostaje w kompetencji urzędów skarbowych i ZUS-u a nie starosty.
Zupełnie na marginesie, słowo zatrudnienie pojawia się w kilku miejscach w ustawie w odniesieniu do instruktorów. Gdybyśmy jednak przyjęli, że instruktora o którym mowa w art. 28 ust. 2 pkt zatrudnia się wyłącznie na podstawie umowy o pracę to słowu zatrudnienie należałoby nadać taką samo znaczenie przy interpretacji art. 26 ust. 5 pkt 1 (cyt. zajęcia podczas szkolenia prowadzi zatrudniony w ośrodku szkolenia instruktor lub będący instruktorem przedsiębiorca prowadzący ośrodek szkolenia kierowców - w zakresie, o którym mowa w art. 23 ust. 2 pkt 1 i 2;) w odniesieniu do wszystkich innych instruktorów. To tym bardziej składania mnie ku temu by przyjąć, że ustawodawcy nie chodziło o nawiązanie stosunku pracy.
