Naczelny Sąd Administracyjny przyjął za sądem I instancji, że organ nadzoru pedagogicznego może odmówić organowi samorządowemu prowadzącemu placówkę wydania pozytywnej opinii w sprawie jej likwidacji tylko wtedy, gdyby decyzja w tym zakresie była sprzeczna z konkretnymi przepisami ustawy, natomiast nie uzasadniają takiej odmowy względy szeroko rozumianej polityki oświatowej państwa.
W pierwszym etapie postępowania, w którym zapadł wyrok NSA z z dnia 20 stycznia 2021 r. (III OSK 2935/21) Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił postanowienie Ministra Edukacji Narodowej oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Kuratora Oświaty wyrażające negatywną opinię w przedmiocie likwidacji poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zdaniem WSA zakwestionowana w powołanej sprawie opinia została wydana z naruszeniem reguł opisanych na wstępie. Oparto ją bowiem na argumentacji pozaprawnej, celowościowej i słusznościowej, której źródłem są opinie lokalnej społeczności, a nadto ogólnie rozumiana polityka oświatowa państwa. Zabrakło natomiast wyczerpującego uzasadnienia prawnego oraz wskazania konkretnych przepisów prawa, które stoją na przeszkodzie zaakceptowaniu zamierzonej likwidacji poradni i zastąpienia jej gabinetem zamiejscowym takiej samej poradni. Sąd podkreślił, że organ nie jest uprawniony do oceny racjonalności działania organów samorządu terytorialnego, zwłaszcza opłacalności takich działań, a jedynie do badania ich przez pryzmat realizacji ustawowych obowiązków. Takiej oceny zdaniem Sądu zabrakło.
Rozpatrując skargę Ministra Edukacji Narodowej na wyrok sądu I instancji, Naczelny Sąd Administracyjny uznał poczynione przez WSA ustalenia i argumenty za trafne. Dodatkowo przywołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2002 r. (sygn. K 29/00) w którym TK stwierdził, że: "(...) "negatywna opinia" kuratora w przedmiotowej kwestii musi wskazać podstawę prawną, nakładającą na organ prowadzący szkołę konkretny obowiązek, związany z zapewnieniem uczniom likwidowanej szkoły zrealizowania wszystkich tych uprawnień, które wynikają z norm prawnych zawartych w ustawie o systemie oświaty lub w innych ustawach. Dopiero bowiem niewykonanie lub realna groźba niewykonania takiego konkretnego, wyraźnie wskazanego w ustawie obowiązku, mogłaby prowadzić do odmowy wydania "pozytywnej opinii". W przeciwnym bowiem wypadku słusznie postawiono by kuratorowi zarzut działania arbitralnego.".
Mając na uwadze powyższe NSA stwierdził, że brak wykazania przez organy opiniujące likwidację placówki oświatowej w niniejszej sprawie tak ustalonych, prawnych kryteriów, uniemożliwiających - przy braku ich wypełnienia - wydanie pozytywnej opinii dla zgłoszonego zamiaru likwidacji placówki, świadczy o istotnej wadliwości wydanych w sprawie postanowień. Ponadto w treści zaskarżonego rozstrzygnięcia znalazły się też stwierdzenia o charakterze arbitralnym, które nie zostały poparte ani argumentacją ani odniesieniem do materiału dowodowego sprawy. W szczególności chodzi tu o brak dokładnego wyłuszczenia powodów, dla których w ocenie organu likwidacja poradni i zastąpienie jej gabinetem zamiejscowym innej poradni doprowadzi do "ograniczenia oferty" a gabinet zamiejscowy "z całą pewnością nie powetuje ograniczonej dostępności dzieci i młodzieży do usług", w sytuacji jednoczesnego ustalenia, że kadra zatrudniona w placówce likwidowanej i tworzonej na jej miejsce będzie taką samą. Skoro zaś organ nie wyjaśnił w sposób dokładny ww. wniosków, to tym samym pozbawił Sąd administracyjny możliwości weryfikacji oceny poprawności całego rozstrzygnięcia.
Konkludując, Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że skoro postanowienia Kuratora Oświaty i Ministra Edukacji Narodowej w swej argumentacji sięgają po pozaprawne przesłanki, posługując się sformułowaniami niedookreślonymi, nieznajdującymi oparcia w kryteriach ustalonych przepisami prawa, to należy uznać, że Sąd I instancji zasadnie stwierdził, że mają istotne wadliwości i orzekł o uchyleniu tych postanowień.
Źródło: NSA
