W przekazanym do Sejmu "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku" odnajdujemy kolejny interesujący wątek dotyczące spraw związanych z administracją samorządową. Otóż zdaniem NIK-u istnieją nieprawidłowości w gospodarce ściekowej gmin zagrażające odprowadzaniem nieoczyszczonych ścieków wprost do ziemi i zanieczyszczeniem środowiska.
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, należy, zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, do zadań własnych gminy. Obowiązki podmiotów uczestniczących w gospodarce ściekowej (właścicieli nieruchomości, organów gmin oraz przedsiębiorców wykonujących usługi opróżniania zbiorników bezodpływowych) reguluje ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 13 września 1996 r.
NIK sprawdziła, jak wygląda Gospodarka ściekowa gmin na obszarach nieobjętych systemem kanalizacji zbiorczej w latach 2009-2011 (I półrocze). Kontrola wykazała nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie obowiązkowych ewidencji pozwalających określić ilość i rodzaj stosowanych w gminie instalacji (zbiorniki bezodpływowe i przydomowe oczyszczalnie ścieków) oraz niewykorzystywanie posiadanych ewidencji do realizacji celów przewidzianych w ustawie oraz niepodejmowanie przez gminy działań w celu egzekwowania od przedsiębiorców rzetelnego sporządzania i przekazywania sprawozdań, obejmujących wykazy zawartych umów i informacje o ilości zebranych nieczystości ciekłych, niezbędnych do prawidłowego zarządzania gospodarką ściekową na terenach nieskanalizowanych.
Stwierdzone nieprawidłowości: Niewykonywanie przez organy gmin zadania polegającego na usuwaniu i oczyszczaniu ścieków komunalnych na obszarach nieskanalizowanych. Skutek – odprowadzanie do ziemi i wód w postaci nieoczyszczonej od 80,5 do 99,9 proc. ścieków wytworzonych na obszarach nieobjętych kanalizacją zbiorczą.
Istnieje ryzyko zanieczyszczania środowiska na masową skalę.
Te ustalenia potwierdzają także kontrole pt. Realizacja przez małe gminy zadań inwestycyjnych w zakresie infrastruktury wodno-ściekowej oraz pt. Realizacja programu „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno-ściekowej w regionie Wielkich Jezior Mazurskich – MASTERPLAN dla Wielkich Jezior Mazurskich".
Pokazały one, że problem gospodarki ściekowej jest poważny.
Próby kompleksowego rozwiązania gospodarki ściekowej w regionie Wielkich Jezior Mazurskich podejmowane były na szczeblu centralnym od wielu lat, czego efektem był strategiczny dokument planistyczny pn. „MASTERPLAN dla Wielkich Jezior Mazurskich", który w 10-letnim horyzoncie czasowym regulował szeroki zakres zagadnień ochrony środowiska. Realizację zadań skoncentrowano na ochronie wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze ścieków, co znalazło odzwierciedlenie w opracowanej w 2006 r. aktualizacji ww. dokumentu planistycznego, wytyczającej kierunki działań na dwa siedmioletnie okresy budżetowe Unii Europejskiej, obejmujące lata 2007-2020. W sierpniu 2008 r. Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego podjął decyzję o umieszczeniu programu pn. „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury wodno-ściekowej w regionie Wielkich Jezior Mazurskich – MASTERPLAN dla Wielkich Jezior Mazurskich" w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury 2007-2013. Program ten realizowany jest przez 11 gmin woj. warmińsko-mazurskiego (beneficjentów) wskazanych przez Zarząd Województwa.
W myśl postanowień ustawy z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju za prawidłową realizację RPO odpowiada instytucja zarządzająca, której funkcję pełni zarząd województwa. Podstawę dofinansowania projektu stanowi m.in. umowa o dofinansowanie, zawarta z beneficjentem przez IZ . Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym planie rozwoju, ubiegający się o dofinansowanie projektów z publicznych środków wspólnotowych w ramach sektorowych, regionalnych i innych programów operacyjnych, składa wniosek do instytucji zarządzającej, instytucji wdrażającej albo zarządu województwa, zgodnie z systemem realizacji określonym w tych programach. Dofinansowanie projektów z publicznych środków wspólnotowych polega na zwrocie określonej w umowie o dofinansowanie projektu części kwalifikowalnych wydatków poniesionych przez beneficjenta lub wypłacie premii.
NIK pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, oceniła działalność organów gmin w zakresie realizacji objętego kontrolą programu, którego wykonanie pozwoliło na uzyskanie znaczących efektów rzeczowych, zmierzających do pełnego zaspokojenia potrzeb zaopatrzenia miejscowej ludności w wodę oraz ograniczających niekorzystny wpływ nieczystości ściekowych na stan wód powierzchniowych w regionie Wielkich Jezior Mazurskich.
W ramach 14 projektów realizowanych przez skontrolowane j.s.t., do 31 grudnia 2011 r. wybudowano 367,1 km sieci kanalizacji sanitarnej (72,6 proc. planowanej) i 113,4 km sieci wodociągowej (72,8 proc.). Umożliwiono także korzystanie z tych sieci 10 625 użytkownikom (47,6 proc. liczby docelowej). Przebudowano i zmodernizowano jedną stację uzdatniania wody (25 proc.) oraz trzy oczyszczalnie ścieków (60 proc. planowanych), dzięki czemu ograniczono zrzut szkodliwych substancji w ściekach komunalnych odprowadzanych do wód Wielkich Jezior Mazurskich.
Niezrealizowanie projektów objętych dofinansowaniem w terminach i w zakresach wynikających z zawartych umów może skutkować utratą dofinansowania tych projektów ze środków Unii Europejskiej.
Źródło: "Sprawozdaniu z działalności NIK w 2012 roku", NIK, 2013
