Katalog zawarty w art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej ma charakter zamknięty. Oznacza to, że tylko świadczenia wprost w nim wymienione podlegają pominięciu przy ustalaniu dochodu na mocy art. 8 ustawy i na potrzeby przyznawania świadczeń z pomocy społecznej.
W niniejszej sprawie skarżący zwrócił się o przyznanie okresowej pomocy finansowej ze względu na jego złą sytuację zdrowotną i brak ubezpieczenia zdrowotnego. Podniósł, że posiada wiele urazów i chorób przewlekłych wymagających okresowej kontroli lekarskiej, jako przykład podając chorobę serca. Skarżący podnosi, że gospodaruje razem z synem, którego jest opiekunem prawnym, zaś była żona mieszka na stałe w Niemczech.
Jako dochody rodziny, wskazał alimenty na syna wys. 50 - 118 euro miesięcznie (przy zasądzonych 900 zł) i niemiecki Kindergeld, określony w odwołaniu jako "odpowiednik 500+". Dodatkowo poinformował, że w rozmowie z poradnią medycyny pracy po przedstawieniu swojej sytuacji dowiedział się, że taka osoba jak on nie otrzyma pozytywnej opinii oraz, że nikt nie odmówi mu wykonania badania zdrowotnego.
W sprawie niniejszej przesłanką wykluczającą przyznanie skarżącemu na zasadach ogólnych wnioskowanego zasiłku okresowego było przekroczenie kryterium dochodowego. Zasadniczy spór w sprawie dotyczy tego czy do dochodu dwuosobowej rodziny skarżącego powinno być wliczone świadczenie (zw. Kindergeld) wypłacane na syna przez instytucję niemiecką. Sąd w owej sprawie podziela stanowisko organów, zgodnie z którym świadczenie to powinno być wliczone do dochodu rodziny skarżącego.
Sposób ustalania dochodu szczegółowo uregulowano w art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z tym przepisem za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Stosownie do treści art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej dochody pozyskiwane ze źródeł wymienionych w tym przepisie (w punktach 1-20) nie podlegają wliczeniu do dochodu ustalanego na potrzeby przyznania świadczeń z pomocy społecznej. Z powyższego wynika więc zasada, że na potrzeby stosowania ustawy o pomocy społecznej ustala się i wlicza dochód z każdego źródła, chyba że został z tego wliczania wyłączony. W katalogu z art. 8 ust. 4 ustawy w pkt 7 wymienione jest świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. W związku z tym do dochodu nie powinno się wliczać tzw. świadczenia aktualnie "800+". Do dochodu wliczane są natomiast świadczenia rodzinne w rozumieniu ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, ponieważ nie wymieniono ich w przepisie art. 8 ust. 4 ustawy.
Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy niniejszej wskazać należy, że przy obliczaniu dochodu rodziny skarżącego organy prawidłowo uznały, że w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku (czyli w listopadzie 2023 r.) na dochód ten składały się: zasiłek niemiecki Kindergeld w wysokości 250 euro oraz alimenty w wysokości 50 euro. Dochód dwuosobowej rodziny skarżącego w listopadzie 2023 r. wyniósł 300 euro. Posługując się kursem wyliczono łączny dochód rodziny skarżącego w listopadzie 2024 r. na kwotę 1.280,04 zł, co stanowi przekroczenie progu dochodu rodziny o 80,04 zł (art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy).
W tym miejscu podkreślić należy, że katalog zawarty w art. 8 ust. 4 u.p.s. ma charakter zamknięty. Oznacza to, że tylko świadczenia wprost w nim wymienione podlegają pominięciu przy ustalaniu dochodu na mocy art. 8 ustawy i na potrzeby przyznawania świadczeń z pomocy społecznej. Skoro zaś nie zostało w tym katalogu wymienione wprost świadczenie niemieckie Kindergeld ani też przepis art. 8 ust. 4 ustawy nie zawiera odwołania do innych świadczeń podobnych do świadczenia wychowawczego, jak też nie zawiera sformułowania, że podlegają odliczeniu od dochodu świadczenia "podobne", "o podobnym charakterze" czy "będące odpowiednikiem", natomiast zawiera wskazanie, że odliczeniu podlega świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci - poszukiwanie podobieństwa świadczenia wychowawczego i innych świadczeń otrzymywanych przez skarżącego na zasadzie innych rodzajów wykładni niż wykładnia literalna nie znajduje usprawiedliwienia.
Wskazać też trzeba, że przepis art. 8 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej jest jednoznaczny w swej treści i daje jasne rezultaty w bezpośrednim rozumieniu. Po pierwsze, zawiera zamknięty katalog świadczeń, po drugie, nie zawiera odniesień wskazujących na konieczność czy nawet możliwość poszukiwania innych rodzajów świadczeń odliczanych od dochodu, które powinny się w tym katalogu znaleźć.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 19 grudnia 2024 r., sygn. II SA/Bk 654/24
Źródło: CBOSA
