WSA: Kolizja uprawnień do otrzymania świadczenia wychowawczego wymaga sprawdzenia, które z rodziców dziecka sprawuje nad nim faktyczną opiekę. Niezbędne mogą być do tego rozwiązania przewidziane w przypadku ustalania prawa do innych świadczeń, jak rodzinny wywiad środowiskowy.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie przedstawia wykładnię art. 22 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, wyrażającego jedną z zasad postępowania w sprawie ustalenia prawa oraz wypłaty świadczenia wychowawczego. Stanowi on odpowiedź na liczne pytania, które rodzą się w wyniku różnego rodzaju zbiegów uprawnień do otrzymania takiego zasiłku. Odpowiedź na te pytania wymaga każdorazowo ustalenia, kto w rzeczywistości sprawuje bieżącą opiekę nad dzieckiem - nie zawsze wystarczają bowiem formalne rozstrzygnięcia w przedmiocie władzy rodzicielskiej.
Spór, który wywiązał się w sprawie zakończonej wyrokiem WSA, wiązał się ze zbiegiem uprawnień do świadczenia wychowawczego. Opiekę nad dzieckiem sprawowali bowiem oboje rodzice, którzy wnioski o przyznanie świadczenia złożyli niezależnie od siebie. Organ odmówił udzielenia świadczenia ojcu dziecka, w związku z uprzednim złożeniem wniosku przez inną uprawnioną osobę (matkę), która po wezwaniu organu przedstawiła mu wyrok sądu rodzinnego, na mocy którego to jej została powierzona opieka. Rozstrzygnięcia organu I i II instancji okazały się decyzjami niekorzystnymi z perspektywy ojca, który utrzymywał, że sam również zajmuje się dzieckiem.
Sąd zwrócił w tym miejscu uwagę na trzy przedstawione w art. 22 u.p.p.w.d. sytuacje, w których ma miejsce zbieg praw do świadczenia wychowawczego - sytuację sprawowania opieki przez jednego z rodziców, sytuację opieki równoczesnej, jak również sytuację, w której jeden z rodziców składa wniosek o ustalenie prawa do świadczenia już po złożeniu analogicznego wniosku przez drugiego z nich. W tej ostatniej sytuacji decydujące kryteria przyznania lub odmowy przyznania tego prawa, nie wynikają z prostych reguł, jak zbadanie kolejności złożenia wniosku. Kluczowe znaczenie ma bowiem to, kto w rzeczywistości sprawuje opiekę nad danym dzieckiem. W celu poczynienia niezbędnych ustaleń, można przeprowadzić wywiad środowiskowy, który stanowi zadanie kierownika ośrodka pomocy społecznej i oddelegowanych przez niego pracowników socjalnych. Nie można natomiast ograniczać się do treści sądowego rozstrzygnięcia o przyznaniu opieki nad dzieckiem, gdyż w rzeczywistości sytuacje panujące w rodzinach różnią się od modelu wynikającego z takich wyroków.
Tym samym, w przypadku tego rodzaju zbiegu uprawnień, kluczowe dla ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, jest zbadanie nie tyle stanu prawnego, co stanu faktycznego. Pomocne mogą być w tym jednostki pomocy społecznej i pracownicy, jako osoby najbliżej danej rodziny i panujących w niej sporów. Wspomniany powyżej art. 22 u.p.p.w.d. nakazuje wtedy stosowanie tych przepisów ustawy o pomocy społecznej, z których wynika prawo i obowiązek przeprowadzania rodzinnych wywiadów środowiskowych, w celu naocznego, bezpośredniego zweryfikowania sytuacji danych osób i sprawdzenie czy i komu należy się dane świadczenie.
Wyrok WSA w Krakowie z 19 grudnia 2024 r. (sygn. III SA/Kr 1102/24)
Źródło: CBOSA
