WSA: Świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka wskazane w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przysługuje w każdym przypadku, gdy orzeczenie sądu wobec określonej osoby czy rodziny ma charakter powierzenia pieczy zastępczej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach rozpatrzył skargę rodziny złożoną w wyniku odmówienia jej przez organ I instancji oraz samorządowe kolegium odwoławcze prawa do świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej, a po przeprowadzeniu postępowania - uchylił zaskarżone decyzje. Wyrok stanowi cenne źródło wiedzy dla osób, którym powierzono sprawowanie opieki nad dzieckiem, jednak forma tej opieki wymyka się ścisłym regulacjom.
Rodzina zastępcza w praktyce, lecz czy również w teorii?
Skarżący, mocą orzeczenia sądu podjęli się opieki nad małoletnimi dziećmi, po czym kierując się przepisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, złożyli wniosek o przyznanie im świadczenia pieniężnego na pokrycie kosztów utrzymania dzieci. Na tej samej ustawowej podstawie została jednak wyrażona przez organ odmowa udzielenia środków. Z zaskarżonych decyzji wynikało, że przez czas pozostawania dzieci pod opieką skarżących, istniała tylko piecza bieżąca, której nie sposób utożsamiać z pieczą zastępczą. Takie zinterpretowanie przepisów ustawy przez organ, znalazło się u podstaw odwołania, a następnie skargi. Rodzina pozbawiona prawa do otrzymania świadczenia zarzuciła w niej błędne przyjęcie, że wydanie postanowienia o umieszczeniu małoletnich tylko w pieczy bieżącej nie daje podstaw do przyznania świadczeń analogicznych jak w przypadku "zwykłej" pieczy zastępczej.
Orzecznictwo sprzyja sprawującym opiekę na mocy wyroków sądów opiekuńczych
Sąd, rozstrzygając sprawę, powołał się na ugruntowaną linię orzecznictwa, w tym liczne wyroki sądów administracyjnych, z których wynika pewnego rodzaju uniwersalność orzeczeń, na podstawie których powierza się sprawowanie opieki nad dziećmi. Zgodnie z powyższym, każde orzeczenie sądu, na mocy którego wykonywane mają być obowiązki opiekuńcze i wychowawcze nad małoletnimi, należy traktować jako (choćby tymczasowe) powierzenie danej rodzinie pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Co za tym idzie, oceny odnoszące się do formy takiej pieczy, odmiennej niż w przypadku "modelowej" rodziny zastępczej, nie mają znaczenia w kontekście prawa do przyznania świadczenia, o którym mowa w art. 80 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Nie litera decyduje o tym, jaka forma opieki zasługuje na pieniężne wsparcie
W uzasadnieniu wyroku Sąd zwrócił także uwagę na konieczność stosowania wykładni celowościowej i uwzględnienie innych przepisów ujmujących istotę pieczy zastępczej. Art. 35 ust. 1 u.w.r. analizowany w kontekście art. 109 § 2 pkt 5 w zw. z § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, tworzy ugruntowaną prawnie zasadę, zgodnie z którą postanowienie sądu opiekuńczego, w wyniku którego zakres powierzonych zadań pokrywa się z zakresem zadań, jakie zostałyby nakazane w przypadku pełnienia pieczy zastępczej, uprawnia do stosowania przepisów, które z pieczą zastępczą bezpośrednio się wiążą. Różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów, które legitymują się taką samą cechą istotną - w tym przypadku cechą sprawowania pieczy na mocy orzeczenia sądowego - byłoby ponadto działaniem niekonstytucyjnym, godzącym w jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 32 Ustawy Zasadniczej - zasadę równości wobec prawa.
Tym samym, skarga została uwzględniona, zaś przytoczony wyrok potwierdza, że kluczowe w sprawie przyznania świadczenia dla osób sprawujących pieczę zastępczą jest nie samo brzmienie orzeczenia, w którym nie wspomniano o ustanowieniu "modelowej" rodziny zastępczej. Niezbędna jest funkcjonalna wykładnia opierająca się na zakresie obowiązków, które z wykonaniem orzeczenia się wiążą, a przy tym - zakresowo pokrywają z zasadami funkcjonowania pieczy zastępczej dającej pole do otrzymywania odpowiednich świadczeń.
Wyrok WSA w Gliwicach z 9 stycznia 2025 r. (sygn. II SA/Gl 823/24)
Źródło: CBOSA
