Przyjęta nowelizacja ustawy powodziowej przyznała wojewodzie znaczące uprawnienie dotyczące gospodarowania odpadami. Może to dotyczyć również samorządów.

W ramach nowelizacji ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi dodano do niej (na stałe) art. 40r. Ma on na celu usprawnienie gospodarowania odpadami, gdy powódź uniemożliwia normalne rozwiązania techniczne lub organizacyjne.
Przepis stanowi na wstępie, że w okresie występowania skutków powodzi wojewoda może wydać, w drodze decyzji administracyjnej, polecenie dotyczące gospodarowania odpadami powstałymi w wyniku powodzi, jeżeli zbieranie, transport lub przetwarzanie tych odpadów, zgodnie z przepisami o ochronie środowiska, w tym o odpadach, są niemożliwe z przyczyn technicznych lub organizacyjnych.

Przedmiotowe polecenia mogą zostać skierowane do podmiotów działających na terenie gmin poszkodowanych w wyniku powodzi lub innych gmin, na terenie których mają być zagospodarowane odpady powstałe w wyniku powodzi, a mogą nimi być:

1. organy administracji rządowej,
2. państwowe osoby prawne oraz państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną,
3. organy jednostek samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,
4. osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz przedsiębiorców.

Polecenie wydane podmiotom, o którym mowa w pkt 1–3 ma podlegać natychmiastowemu wykonaniu z chwilą jego wydania. Organ administracji publicznej jest związany poleceniem od chwili wydania polecenia. Polecenie nie wymaga uzasadnienia, chyba że się o nie zawnioskuje.

Polecenie wojewody może w szczególności dotyczyć składowania lub termicznego przekształcania odpadów bez wszystkich lub określonych wstępnych procesów przetwarzania; przekazywania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do innych instalacji niż instalacje komunalne zapewniające przetwarzanie, o którym mowa w art. 35 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, a także magazynowania odpadów przez ich wytwórcę.

Przepis wymienia 10 elementów, które ma zawierać polecenie wojewody. Ważnym zastrzeżeniem jest to, że wydanie polecenia ma być możliwe tylko jeśli podmiot zobowiązany do gospodarowania odpadami posiada stosowne możliwości techniczne i organizacyjne do jego realizacji. Nadzór nad prawidłowym gospodarowaniem odpadami dokonywanym na podstawie polecenia wojewody ma sprawować właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

Cała treść art. 40r:
Art. 40r. 1. W okresie występowania skutków powodzi wojewoda może wydać, w drodze decyzji administracyjnej, polecenie dotyczące gospodarowania odpadami powstałymi w wyniku powodzi, jeżeli zbieranie, transport lub przetwarzanie tych odpadów, zgodnie z przepisami o ochronie środowiska, w tym o odpadach, są niemożliwe z przyczyn technicznych lub organizacyjnych.

2. Wojewoda może wydać polecenie, o którym mowa w ust. 1, obowiązujące:

1. organy administracji rządowej działające w województwie,
2. państwowe osoby prawne oraz państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną,
3. organy jednostek samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,
4. osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz przedsiębiorców – działające na terenie gmin poszkodowanych w wyniku powodzi lub innych gmin, na terenie których mają być zagospodarowane odpady powstałe w wyniku powodzi.

3. Wojewoda zawiadamia o poleceniu, o którym mowa w ust. 1, przez udostępnienie polecenia w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej tego organu. Dzień, w którym nastąpiło udostępnienie polecenia w Biuletynie Informacji Publicznej, wskazuje się w Biuletynie Informacji Publicznej. Zawiadomienie uważa się za dokonane po upływie 14 dni od dnia, w którym nastąpiło udostępnienie polecenia w Biuletynie Informacji Publicznej. Obwieszczenie zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej usuwa się po upływie roku od dnia, w którym polecenie stało się prawomocne.

4. Polecenie wydane podmiotom, o którym mowa w ust. 2 pkt 1–3, podlega natychmiastowemu wykonaniu z chwilą jego wydania. Organ administracji publicznej jest związany poleceniem od chwili wydania polecenia. Polecenie nie wymaga uzasadnienia, z zastrzeżeniem ust. 7.

5. Polecenie wydane podmiotowi, o którym mowa w ust. 2 pkt 4, podlega natychmiastowemu wykonaniu w przypadku niezawarcia porozumienia, o którym mowa w ust.

6. Polecenie nie wymaga uzasadnienia, z zastrzeżeniem ust. 7. 6. Wykonywanie zadań objętych poleceniem wydanym w stosunku do podmiotów, o których mowa w ust. 2 pkt 4, następuje w drodze porozumienia na podstawie umowy zawartej z podmiotem przez wojewodę i jest finansowane ze środków budżetu państwa z części budżetowej, której dysponentem jest wojewoda, z wyjątkiem przypadku, gdy polecenie obejmuje wyłącznie zmiany warunków organizacyjnych prowadzenia działalności, które nie wymagają ponoszenia dodatkowych kosztów przez podmioty, o których mowa w ust. 2 pkt 4.

7. Uzasadnienie polecenia wojewoda sporządza na wniosek strony w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku.

8. Polecenie, o którym mowa w ust. 1, może być uchylone lub zmienione w drodze decyzji administracyjnej, z urzędu lub na wniosek strony, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Uchylenie lub zmiana nie wymaga zgody stron. Uchyleniu lub zmianie polecenia nie stoi na przeszkodzie wszczęte postępowanie sądowoadministracyjne. Do uchylenia lub zmiany polecenia stosuje się przepisy o wydaniu polecenia.

9. Do postępowań administracyjnych w sprawach poleceń, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 7a, art. 10 § 1 i 3, art. 81 oraz art. 81a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.

10. Prace związane z prowadzeniem przygotowań przez przedsiębiorców do realizacji zadań objętych poleceniami, mające charakter planistyczny, są finansowane ze środków własnych.

11. Polecenie wojewody może w szczególności dotyczyć:

1. składowania lub termicznego przekształcania odpadów bez wszystkich lub określonych wstępnych procesów przetwarzania;
2. przekazywania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do innych instalacji niż instalacje komunalne zapewniające przetwarzanie, o którym mowa w art. 35 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587, 1597, 1688, 1852 i 2029).

12. Polecenie, o którym mowa w ust. 1, określa:

1. podmiot lub podmioty zobowiązane do gospodarowania odpadami;
2. wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do zbierania, transportu lub przetwarzania;
3. masę odpadów poszczególnych rodzajów poddawanych przetwarzaniu, a w przypadku zbierania, największą masę odpadów, które mogłyby być magazynowane w tym samym czasie w instalacji, obiekcie budowlanym lub jego części lub innym miejscu magazynowania odpadów, wynikającą z wymiarów instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów;
4. miejsce, dopuszczoną metodę, w tym rodzaj procesu zgodnie z załącznikiem nr 2 do ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach i warunki unieszkodliwiania, w tym transportowania i magazynowania odpadów przed ich przetworzeniem;
5. opis czynności podejmowanych w ramach monitorowania i kontroli działalności objętej poleceniem;
6. opis czynności, które zostaną podjęte w przypadku zakończenia działalności objętej poleceniem i związanej z tym ochrony terenu, na którym działalność ta była prowadzona;
7. obowiązek prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów w postaci papierowej, o ile nie ma możliwości prowadzenia tej ewidencji za pośrednictwem Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, o której mowa w art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach;
8. wskazanie warunków zezwolenia na zbieranie odpadów, zezwolenia na przetwarzanie odpadów, pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniającego zbieranie lub przetwarzanie odpadów, pozwolenia zintegrowanego uwzględniającego zbieranie lub przetwarzanie odpadów, decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów, wymagających przekroczenia oraz zakresu tego przekroczenia, o ile podmiot, którego dotyczy polecenie, posiada takie zezwolenie albo pozwolenie, albo taką decyzję; 9) środki bezpieczeństwa i ostrożności, które mają zostać zastosowane; 10) okres obowiązywania polecenia.

13. Wydanie polecenia, o którym mowa w ust. 1, jest możliwe, jeżeli podmiot zobowiązany do gospodarowania odpadami posiada stosowne możliwości techniczne i organizacyjne do jego realizacji.

14. Do prowadzenia ewidencji odpadów w przypadku wydania przez wojewodę polecenia, o którym mowa w ust. 1, podmiotowi, który nie ma możliwości prowadzenia tej ewidencji za pośrednictwem Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, o której mowa w art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, stosuje się odpowiednio art. 67 ust. 7, 9, 12 i 14 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Podmiot, który nie ma możliwości prowadzenia ewidencji odpadów za pośrednictwem Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, o której mowa w art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, a który dokonał przetworzenia odpadów na podstawie polecenia wojewody, o którym mowa w ust. 1, przekazuje kopię karty ewidencji odpadów właściwemu ze względu na miejsce przetworzenia odpadów wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w terminie 14 dni od dnia przetworzenia odpadów.

15. Nadzór nad prawidłowym gospodarowaniem odpadami dokonywanym na podstawie polecenia wojewody, o którym mowa w ust. 1, sprawuje właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

16. Wojewoda przesyła kopię polecenia, o którym mowa w ust. 1, Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska w terminie 7 dni od dnia jego wydania.

17. Polecenie, o którym mowa w ust. 1, może także dotyczyć magazynowania odpadów przez ich wytwórcę.