Dlaczego starostwa powiatowe przy załatwianiu spraw związanych z wpisem do ewidencji instruktorów mogą pobierać wyłącznie opłatę w wysokości 50 zł, jeżeli nadal obowiązuje rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości opłat i stawek wynagrodzenia za sprawdzenie kwalifikacji oraz za wydanie dokumentów w tych sprawach?

Odpowiedź: Przedstawione pytanie dotyczy szerszego problemu prawnego dotyczącego skutków utrzymania w mocy przepisów wykonawczych wydanych na podstawie uchylonego przepisu ustawowego, zawierającego upoważnienie do wydania tego rozporządzenia.

Zgodnie z art. 137 ustawy o kierujących pojazdami dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie m.in. art. 115 ustawy Prawo o ruchu drogowym zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie upoważnień określonych w ustawie o kierujących pojazdami, nie dłużej jednak niż przez okres 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy o kierujących pojazdami. Ustawodawca przewidział zatem dwa możliwe przyczyny utraty mocy obowiązującej przepisów rozporządzeń 18 miesięcy licząc od dnia wejścia w życie ustawy albo wydanie nowych rozporządzeń, przy czym nastąpienie skutku w postaci utraty mocy obowiązującej rozporządzenia zależy od tego, co nastąpi wcześniej.

Jest to częsta technika stosowana przez ustawodawcę, mająca na celu z jednej strony zmotywowanie organów wykonawczych do podjęcia stosownych działań legislacyjnych, a z drugiej do zagwarantowania ciągłości obowiązywania przepisów wykonawczych. W przypadku ustawy o kierujących pojazdami było to tym bardziej uzasadnione, że ustawa miała pierwotnie wejść w życie na początku 2012 roku.

Takie postępowanie jest co do zasady zgodne z §33 Załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. (poz. 908) „Zasady techniki prawodawczej”, zgodnie z którym jeżeli akt wykonawczy wydany na podstawie uchylanego albo zmienianego przepisu upoważniającego nie jest niezgodny z nową albo znowelizowaną ustawą, można go wyjątkowo zachować czasowo w mocy, nadając przepisowi przejściowemu brzmienie: „Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. ... ustawy ..... (tytuł dotychczasowej ustawy) zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych na podstawie art. ... ustawy.” Rozwiązanie to stosuje się tylko w ustawie uchylającej albo ustawie zmieniającej ustawę, na podstawie której został wydany dotychczasowy akt wykonawczy. W ustawie pozostawiającej czasowo w mocy dotychczasowy akt wykonawczy można wyznaczyć organowi upoważnionemu termin, do którego ma on obowiązek wydać nowy akt wykonawczy.

Powyższe oznacza również, że organ uprawniony do wydania nowego aktu wykonawczego, wydając ten akt nie dokonuje ani nie stwierdza uchylenia aktu wykonawczego pozostawionego czasowo w mocy. W praktyce oznacza to jednak, że częstokroć to organy stosujące prawo muszą samodzielnie dokonywać analizy, które z przepisów rozporządzenia czasowo utrzymanego w mocy nadal obowiązują. Należy mieć przy tym na względzie zasadę zgodnie, z którą „przepisy późniejsze uchylają przepisy wcześniejsze” oraz zasadę prymatu przepisów ustawowych nad przepisami wykonawczymi.

Przechodząc do omówienia rozporządzenia z dnia 11 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości opłat i stawek wynagrodzenia za sprawdzenie kwalifikacji oraz za wydanie dokumentów w tych sprawach. Zgodnie z §1 Rozporządzenie regulowało ono:

1. wysokość opłat za sprawdzenie kwalifikacji kandydatów na instruktorów i instruktorów oraz wysokość wynagrodzenia członków komisji sprawdzających ich kwalifikacje;
2. wysokość opłat za sprawdzenie kwalifikacji osób ubiegających się o wydanie uprawnienia do kierowania pojazdami lub podlegających sprawdzeniu kwalifikacji;
3. wysokość stawek wynagrodzenia egzaminatorów zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia;
4. wysokość opłat za wydanie prawa jazdy, pozwolenia do kierowania tramwajem, legitymacji instruktora i egzaminatora;
5. wysokość opłat za sprawdzenie kwalifikacji kandydatów na egzaminatorów i egzaminatorów oraz wysokość wynagrodzenia członków komisji sprawdzających ich kwalifikacje.

Ad 1) w tej części przepisy rozporządzenia należy uznać za uchylone, na skutek uregulowania tego zagadnienia w rozporządzeniu z dnia 16 stycznia 2013 r. w sprawie uzyskiwania uprawnień przez instruktorów i wykładowców, opłat oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach, a także stawek wynagrodzenia członków komisji;

Ad 2) w tej części przepisy rozporządzenia należy uznać za uchylone, na skutek uregulowania tego zagadnienia w rozporządzeniu z dnia z dnia 16 stycznia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za przeprowadzenie egzaminu państwowego oraz stawek wynagrodzenia związanych z uzyskiwaniem uprawnień przez egzaminatorów;

Ad 3) w tej części przepisy rozporządzenia należy uznać za uchylone, na skutek uregulowania tego zagadnienia w rozporządzeniu z dnia z dnia 16 stycznia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za przeprowadzenie egzaminu państwowego oraz stawek wynagrodzenia związanych z uzyskiwaniem uprawnień przez egzaminatorów;

Ad 4) w części dotyczącej wysokość opłat za wydanie prawa jazdy, pozwolenia do kierowania tramwajem przepisy rozporządzenia należy uznać za uchylone, na skutek uregulowania tego zagadnienia w rozporządzeniu z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za wydanie dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami;

Ad 5) w tej części przepisy rozporządzenia należy uznać za uchylone, na skutek uregulowania tego zagadnienia w rozporządzeniu z dnia 16 stycznia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za przeprowadzenie egzaminu państwowego oraz stawek wynagrodzenia związanych z uzyskiwaniem uprawnień przez egzaminatorów.

Jeżeli chodzi o wysokość opłat za wydanie, legitymacji instruktora i egzaminatora należy natomiast zauważyć, że ustawa o kierujących pojazdami w ogóle nie przewiduje poboru opłaty z tego tytułu, oraz nie zawiera upoważnienia wykonawczego do wydania nowego aktu wykonawczego (chociażby z tego powodu art. 137 ustawy o kierujących pojazdami nie może mieć w tym przypadku zastosowania). Pośrednio z samego brzmienia przepisów ustawy o kierujących pojazdami została ona zastąpiona opłatą za wydanie decyzji o wpisie do ewidencji instruktorów. Z punktu widzenia osoby starającej się o wpis do ewidencji wysokość kosztów administracyjnych nie uległa zmianie – obecnie jest to oplata za wydanie decyzji w wysokości 50 zł, w poprzednim stanie prawnym było to 40 zł za wydanie legitymacji oraz 10 zł z tytułu opłaty skarbowej za wydanie decyzji administracyjnej.

Powyższe znajduje potwierdzenie również w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia w sprawie uzyskiwania uprawnień przez instruktorów i wykładowców, opłat oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach, gdzie wskazano cyt. „wysokość opłaty za wpis do ewidencji instruktorów i wykładowców określono na poziomie 50 zł czyli na maksymalnym poziomie określonym w przepisach ustawy. Opłata ta obejmuje czynności administracyjne niezbędne do dopuszczenia kandydatów na instruktorów i wykładowców do egzaminu, wpisanie ich do ewidencji oraz wydanie druku legitymacji lub zaświadczenia” (źródło: http://legislacja.rcl.gov.pl/).

Resumując, w aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw do pobierania opłaty za wydanie legitymacji instruktora.