Polska Akademia Nauk oraz Instytut Badań Edukacyjnych zorganizowały dziewiątego lipca w Pałacu Staszica w Warszawie konferencję. Przestawiono na niej wyniki krajowego raportu PISA z roku 2012. Omówiono także wyniki w kontekście proponowanej podstawy programowej. Zaprezentowano także zagadnienie świadomości finansowej młodych Polaków.
Szkoły zawodowe najsłabsze
Badanie PISA pokazało, że tegoroczni maturzyści nie zrobili praktycznie żadnego postępu od 2006 r. Wyniki badań względem szkół nie przynoszą niespodzianek - najlepsze okazały się licea ogólnokształcące, najsłabiej wypadły zasadnicze szkoły zawodowe. Uczniowie byli podzieleni na 6 grup poziomów umiejętności, gdzie poziom 1 oznacza osoby na granicy wykluczenia społecznego, zaś 6 - najwyższy poziom umiejętności. W tym przypadku pomiędzy poziomami poszczególnych typów szkół pojawił się ogromny rozdźwięk. W liceach uczniów na poziomie 1 nie było praktycznie wcale, podczas gdy w szkołach zawodowych takich osób było aż 46%. Analogicznie w szkołach zawodowych praktycznie nie występowały osoby z poziomów 5 i 6.
Matematyka koleżanką czytania i interpretacji tekstu
Badania pozwoliły także na stwierdzenie, że dobre wyniki z matematyki pozostają w związku z wynikami dotyczącymi czytania i interpretacji tekstu. Badania pokazały, że rzadko zdarzają się osoby mające dobre wyniki z części humanistycznej i kiepskie z matematycznej.
Kłopoty z komputerem?
Podczas konferencji Andrzej Rychard z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN alarmował, że polskim uczniom brakuje kompetencji używania komputera do rozwiązywania problemów. Po raz pierwszy bowiem raport PISA uwzględnił umiejętności wykorzystywania technik komputerowych. O ile polscy nastolatkowie wyjątkowo dobrze odnaleźli się w umiejętnościach matematycznych, czytania i interpretacji oraz rozumienia nauk przyrodniczych, to już znacznie gorzej radzili sobie z obsługą komputera. Mimo nowej podstawy programowej polscy uczniowie nie dokonali żadnego postępu. Podczas rozwiązywania zadań w wersji elektronicznej wypadli poniżej średniej OECD, mieli trudności z wpisywaniem tekstu do komputera i czytania tekstu w wersji elektronicznej. Mimo tego, że polscy uczniowie wciąż korzystają z technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) rzadziej niż ich rówieśnicy z innych krajów, w stosunku do poprzedniego badania dostęp nastolatków do TIK znacznie się poprawił.
Młodzież a finanse
OECD po raz pierwszy przeprowadziło badania dotyczące umiejętności finansowych młodzieży. Badane były osoby z różnych krajów w wieku piętnastu lat. Miało to na celu pokazanie poziomu przygotowania piętnastolatków do życia dorosłego, szczególnie w kontekście finansowym. Przeprowadzenie takiego badania wiąże się z przekonaniem OECD, że obecnie młodzież staje przed większymi wyzwaniami w zakresie finansów, niż poprzednie pokolenia. Problem ten wynika przede wszystkim z rozwoju technologii informacyjno-komunikacyjnych, jak i niepewności na rynku pracy. Paradoksalnie, mimo wzrostu znaczenia edukacji finansowej w większości krajów, w tym w Polsce, edukacja ta nie jest wyodrębniona jako oddzielny temat w szkołach. Badanie oparte było na zadaniach dotyczących np. radzenia sobie z prostymi transakcjami, zarządzania przychodami, znajomości podstawowych terminów z dziedziny finansów czy identyfikacji ryzyka finansowego. Wyniki usystematyzowano do pięciu poziomów umiejętności, gdzie osoby na poziomie pierwszym potrafiły np. dostrzec różnicę między potrzebą a zachcianką i rozumiały podstawowe dokumenty finansowe takie jak faktura; osoby na poziomie piątym zaś potrafiły rozwiązywać nietypowe problemy finansowe i posługiwać się bogatą terminologią z zakresu finansów.
Polscy uczniowie a kompetencje finansowe
Najlepiej w badaniu wypadli uczniowie z Szanghaju. Polska uplasowała się nieco powyżej średniej, a więc nie najgorzej. Wynikach z żadnego kraju nie przynoszą znaczących różnic pomiędzy wynikami dziewcząt i chłopców, zaś umiejętności są silnie związane z innymi umiejętnościami badanymi przez PISA, np. matematycznymi. Dzięki tym badaniom wiemy, że świadomość finansowa uczniów jest uzależniona od wykształcenia rodziców - im wyższe tym większa świadomość. Podobną zależność stwierdzono pomiędzy umiejętnościami finansowymi a miejscem zamieszkania ucznia - słabiej wypadały osoby ze środowiska wiejskiego. Największą świadomość finansową mieli uczniowie wdrażani do świata finansów przez rodziców, a więc na przykład ci posiadający konto bankowe.
Badania umiejętności finansowych młodzieży przeprowadzone w ramach programu PISA 2012 są pierwszymi międzynarodowymi badaniami porównawczymi tej umiejętności i pierwszymi w Polsce badaniami pozwalającymi wnioskować o umiejętnościach polskich uczniów w tym zakresie.
Polskie wyniki na tle innych krajów:
• Średni poziom umiejętności finansowych polskich 15-latków jest wyższy od średniej dla krajów OECD uczestniczących w tej części badania PISA. W badaniu, przeprowadzonym w 18 krajach, najlepsze wyniki uzyskali uczniowie z Szanghaju, Estonii i Belgii. Z krajów europejskich podobne do polskich wyniki uzyskali uczniowie z Czech i Łotwy.
• Ok. 9% polskich 15-latków ma niski poziom umiejętności (w porównaniu z 16% w Hiszpanii i Rosji oraz 21– 22% w Słowacji i Włoszech).
• Wysokie wyniki ma w Polsce co piąty 15-latek, ale najlepszych uczniów jest relatywnie mniej niż średnio w objętych badaniem krajach OECD.
• Wśród wszystkich krajów uczestniczących w badaniu w Polsce było najmniej 15-latków z własnym kontem w banku – 15%.
• Średni wynik chłopców w krajach i regionach uczestniczących w badaniu zwykle nie różnił się od wyniku dziewcząt. Jedynym wyjątkiem były Włochy, w których chłopcy osiągnęli istotnie wyższy wynik niż dziewczęta. W Polsce zdawać by się mogło, że nieco lepszy wynik uzyskali chłopcy (512 pkt w porównaniu ze średnią 508 pkt dziewcząt), ale różnica ta jest nieistotna statystycznie. Niewielka różnica widoczna jest na poziomie 5 i powyżej, wynik ten uzyskało 22,3% chłopców i 17,3% dziewcząt.
• PISA 2012 pokazuje zależność między wynikami uczniów w zakresie umiejętności finansowych a wykształceniem rodziców. W Polsce różnica między wynikami uczniów, których co najmniej jeden z rodziców ma wyższe wykształcenie, a tymi, których rodzice nie mają wyższego wykształcenia, wynosi 49 punktów (przy średniej różnicy dla 13 krajów OECD równej 40 pkt). Zależność ta jest słabsza niż w przypadku głównych dziedzin pomiaru PISA.
• W przypadku uczniów z Polski widać wyraźną różnicę w wynikach umiejętności finansowych w zależności od wielkości miejscowości. Wyniki uczniów ze szkół wiejskich istotnie różnią się od wyników z małych i dużych miast (po uwzględnieniu statusu społeczno-ekonomicznego rodziców różnice nadal są istotne). Brak natomiast różnicy w wynikach uczniów z małych i dużych miast. Różnice w wynikach ze względu na wielkość miejscowości występują we wszystkich krajach oprócz Estonii. Średnio, wśród uczniów z krajów OECD, różnica w wynikach zależała od lokalizacji szkoły.
Badanie główne PISA oraz badania dodatkowe w 2012 r. objęło pierwszy rocznik uczniów gimnazjum, którzy uczyli się według nowe podstawy programowej. W Polsce przeprowadził je zespół ekspertów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
źródło: men.gov.pl, edulandia.pl
