Biuro Analiz Sejmowych przygotowało opinię prawną dotyczącą zasad dokonywania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla emerytowanych nauczycieli - byłych pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Zdaniem BAS odpis na ZFŚS dla emerytowanych nauczycieli - byłych pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych powinien być naliczany według zasad określonych w Karcie Nauczyciela.
Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych dalej zwana: ZFŚS stanowi w art. 5, że fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Wysokość odpisu podstawowego, wynosi na jednego zatrudnionego wynosi (…) 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą.
Natomiast na odmiennych zasadach dokonuje się odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli szkół i placówek systemu oświaty oraz nauczycieli i innych pracowników szkół wyższych. Karta Nauczyciela stanowi w art. 53 ust. 1, że dla nauczycieli dokonuje się corocznie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości ustalanej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym, liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) skorygowanej w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych nauczycieli (po przeliczeniu na pełny wymiar zajęć) i 110% kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3, obowiązującej w dniu 1 stycznia danego roku. Zgodnie z treścią ust. 2, dla nauczycieli będących emerytami, rencistami lub nauczycielami pobierającymi nauczycielskie świadczenie kompensacyjne dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 5% pobieranych przez nich emerytur, rent oraz nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych.
Jak wskazuje A. Martusiewicz (Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Komentarz. WKP, 2011) zarówno dla nauczycieli, nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, jak i dla emerytów i rencistów - byłych nauczycieli Karta Nauczyciela przewiduje zupełnie inny sposób naliczania odpisów niż ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Odpisy te są niezależne od wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Dla pozostałych pracowników szkół i innych placówek oświatowych oraz emerytów i rencistów - byłych pracowników niebędących nauczycielami odpisów dokonuje się na zasadach określonych ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nauczyciele zatrudnieni w placówkach opiekuńczo-wychowawczych utracili swój status wynikający z Karty Nauczyciela i stali się pracownikami samorządowymi w rozumieniu ustawy o pracownikach samorządowych. Użyte w art. 237 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczejsformułowanie „zatrudnieni” wskazuje, iż przepis ten ma zastosowania do innych osób, nie pozostający w chwili wejścia ustawy w życiu w zatrudnieniu we wskazanych placówkach. Nie ma więc zastosowania do osób, które odeszły na emeryturę z tych placówek przed wejściem ustawy w życie. Osoby takie winny być nadal traktowane jako „emeryci nauczycielscy”, czyli podlegać zasadom ustalonym ustalana odpisu na ZFŚS ustalonych w Karcie Nauczyciela.
Odpisy dla nauczycieli oraz dla nauczycieli będących emerytami, rencistami lub nauczycielami pobierającymi nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, łącznie z naliczonymi odpisami podstawowymi na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na pozostałych pracowników oraz emerytów, rencistów i nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne - byłych pracowników, stanowią jeden fundusz w szkole (art. 53 ust. 3 Karty Nauczyciela). W konsekwencji, podobnie jest obecnie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych – chociaż nie ma już w nich zatrudnionych nauczycieli, to ze względu na emerytowanych nauczycieli, dla których placówka była ostatnim miejscem pracy konieczne staje się dokonywanie odpisu w sposób określony w ustawie o ZFŚS dla obecnych pracowników, oraz w sposób określony w Karcie Nauczyciela dla nauczycieli będących emerytami.
Należy podkreślić, że zgodnie z treścią ust. art. 53 ust. 3a Karty Nauczyciela nawet w przypadku likwidacji szkoły organ prowadzący szkołę jest obowiązany wskazać inną szkołę, w której będzie naliczany odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na każdego nauczyciela będącego emerytem lub rencistą zlikwidowanej szkoły oraz nauczyciela pobierającego nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, którego szkoła była ostatnim miejscem pracy. Osoby te korzystają z usług i świadczeń finansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na zasadach i warunkach ustalonych w regulaminie obowiązującym we wskazanej szkole.
Źródło: BAS Sejm RP
