Drugim obok dyrektora głównym organem szkoły lub placówki jest rada pedagogiczna, która jest kolegialnym organem szkoły lub placówki w zakresie realizacji jej statutowych zadań dotyczących kształcenia, wychowania i opieki.
Rade pedagogiczną tworzy się w szkołach lub placówkach zatrudniających co najmniej trzech nauczycieli (w przypadku zatrudnienia mniej niż 3 nauczycieli rady pedagogicznej nie tworzy się, co nie dotyczy szkoły filialnej gdyż wówczas jej nauczyciele należą do rady pedagogicznej szkoły macierzystej). Natomiast art. 44 ustawy o systemie oświaty przewiduje kompetencję Ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do określenia, typów szkół i placówek, w których nie tworzy się rady pedagogicznej ze względu na specyficzną organizację pracy szkoły lub placówki. I tak w świetle Rozporządzenia MEN z dnia 4 października 2001 r. nie tworzy się rady pedagogicznej w następujących typach placówek:
- w szkolnych schroniskach młodzieżowych,
- w placówkach kształcenia ustawicznego prowadzących działalność w formach pozaszkolnych.
Oprócz dyrektora oraz wszystkich nauczycieli szkoły lub placówki w skład rady pedagogicznej mogą wchodzi także osoby nie będące nauczycielami np. w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe będą to także pracownicy zatrudnieni też w innych zakładach i pracy pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu lub prowadzący pracę wychowawczą z młodocianymi pracownikami w placówkach zbiorowego zakwaterowania, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajęcie.
Inne osoby mogą brać udział w zebraniach rady pedagogicznej z głosem doradczym bądź to z inicjatywy dyrektora za zgodą rady pedagogicznej lub na wniosek samej rady. Mogą to być przedstawiciele stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki.
Ponadto ustawa o systemie oświaty w art. 33 ust. 3 pkt 3 przewiduje możliwość uczestniczenia w zebraniach rady nauczyciela zatrudnionego przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny i wykonującego czynności z zakresu tegoż nadzoru (bez konieczności wcześniejszej inicjatywy żadnego organu).
Zebraniom rady pedagogicznej przewodniczy zawsze dyrektor szkoły lub placówki, ustawa nie przewiduje od tej zasady żadnych wyjątków (jeżeli dyrektorem jest osoba niebędąca nauczycielem to nie będzie przewodniczył on pracom rady w pełnym zakresie. W sprawach dotyczących zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych rada powinna obradować pod kierunkiem osoby która w myśl art. 36 ust 2a sprawuje nadzór pedagogiczny).
Rada pedagogiczna obraduje na zebraniach zwoływanych obligatoryjnie lub fakultatywnie. Obowiązek zebrania rady następuje w następujących sytuacjach:
- przed rozpoczęciem roku szkolnego,
- w każdym okresie (semestrze) w związku z klasyfikowaniem i promowaniem uczniów,
- po zakończeniu rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych.
Natomiast fakultatywnie zebrania rady zwoływane są „w miarę bieżących potrzeb". o zaistnieniu takiej potrzeby decyduje przewodniczący rady pedagogicznej. Jest on również zobowiązany zwołać zebranie rady na wniosek organu sprawującego nadzór pedagogiczny, organu prowadzącego szkołę lub placówkę albo co najmniej 1/3 członków rady pedagogicznej.
Prowadzenie i przygotowanie zebrania rady pedagogicznej oraz odpowiedzialność za zawiadomienie wszystkich członków rady o terminie i porządku zebrania zgodnie z regulaminem rady należy do zadań przewodniczącego rady pedagogicznej.
Dyrektor szkoły lub placówki przedstawia radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym, ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacje o działalności szkoły. Przedstawienie tychże wniosków ma charakter czysto informacyjny.
