Sprawa wydaje się prosta – jeśli w zakładzie pracy działa organizacja związkowa, to jest ona zakładową organizacją związkową. Ale nie zawsze i nie wszędzie.

Zakładowa organizacja związkowa to termin ustawowy użyty w kilku ustawach z zakresu prawa pracy, m.in. w kodeksie pracy, ustawie o związkach zawodowych i w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Oznacza podmiot, któremu przysługują ustawowe uprawnienia związane z reprezentowaniem interesów pracowników wobec swojego pracodawcy.

Szczególnym rodzajem zakładu pracy są placówki oświatowe (m.in. szkoły i przedszkola) ze względu na stosunkowo małą liczbę zatrudnionych. Działają tam zwykle zaledwie kilkuosobowe podstawowe komórki związków zawodowych. O tym, czy posiadają one status zakładowej organizacji związkowej przesądza statut związku. Na przykład statusu takiego nie posiadają ani ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego, ani koła NSZZ „Solidarność" działające w poszczególnych placówkach.

Dlatego dyrektor placówki, wypełniając rolę pracodawcy wobec osób w niej zatrudnionych, powinien ustalić, jaka instancja związkowa ma w jego placówce ustawowe uprawnienia zakładowej organizacji związkowej. A jeśli chciałby tak traktować „swoich związkowców", to ich przedstawiciel musi być do tego upoważniony przez odpowiednią instancję związkową pełniącą rolę zakładowej organizacji związkowej dla placówki albo przedłożyć dyrektorowi zapisy statutowe, z których wynika, że jest uprawniony do reprezentowania takiego podmiotu wobec pracodawcy.