Rzecznik Praw Obywatelskich przesłał do Ministerstwa Finansów opinię na temat projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o podatku leśnym oraz ustawy o opłacie skarbowej. Marcin Wiącek uważa, że nowelizacja tylko częściowo odpowiada na zapotrzebowanie.
„Tytułem wstępu pragnę zwrócić uwagę, że w mojej ocenie projekt, choć od bardzo dawna (przeszło od ponad dekady) społecznie oczekiwany, stanowi tylko częściową odpowiedź na bieżące, wielopłaszczyznowe problemy w opodatkowaniu nieruchomości. Stąd też, w pierwszej kolejności pragnę ponownie zaapelować o przeprowadzenie głębszej reformy danin samorządowych, polegającej na wdrożeniu gruntownych zmian systemowych w tej materii. Aktualny stan przepisów podatkowych dotyczący opodatkowania nieruchomości, w szczególności nieprecyzyjna treść regulacji, brak jednolitej terminologii, częste zmiany czy liczne odesłania niezmiennie stanowią główne źródło występowania licznych problemów interpretacyjnych i w konsekwencji przyczynę prowadzenia wieloletnich sporów między podatnikami a organami.” – pisze prof. Wiącek na wstępie.
Rzecznik apeluje o przeprowadzenie systemowej reformy opodatkowania nieruchomości. Oceniając przedłożony projekt (UD72) zauważa, że punktem odniesienia powinny być wytyczne, wynikające z wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2023 r. (sygn. akt SK 14/21) oraz z dnia 18 października 2023 r. (sygn. SK 23/19), co się nie stało.
W pierwszej kolejności, Rzecznik ocenia, że nowe brzmienie art. 1a ust. 1 pkt 1 i 2 przewidziane w projekcie ustawy zasadniczo spełnia wymóg opracowania autonomicznej definicji budynku oraz budowli na cele podatkowe (ustawodawca określa te pojęcia wyłącznie w ustawie podatkowej). „Niemniej jednak idea prostego przeniesienia do ustawy podatkowej ogólnego katalogu obiektów uznanych za budowle i wymienionych w projektowanym załączniku nr 4 może budzić wątpliwości pod kątem jednoznaczności i precyzyjności przedmiotu opodatkowania” – krytykuje Wiącek. Jak pisze w swoim wystąpieniu - w praktyce nadal mogą pojawiać się spory co do zakresu pojęć użytych w tym załączniku, gdyż nie zostały one w sposób jasny dookreślone. Ponadto, zamieszczony katalog obejmujący aktualnie wykaz 28 pozycji może okazać się zbiorem zbyt ogólnym.
Organ ochrony praw obywatela krytykuje też fakt, że w projekcie nie zawarto przepisu, który porządkowałby relacje między definicją budynku i budowli.
Rzecznikowi nie podoba się też uwzględnienie w definicji budowli także instalacji i urządzeń, jeżeli stanowią wraz z obiektem całość techniczno-użytkową. Jak wskazuje – może to spowodować znaczące zwiększenie obciążeń fiskalnych, a ponadto może wywołać kolejne spory w zakresie katalogu instalacji i urządzeń powiązanych funkcjonalnie z budowlą.
RPO ma również wątpliwości co do ujęcia w definicji budowli sformułowania „wykonania z użyciem wyrobów budowlanych”. Nowa przesłanka zawarta w projekcie nr UD72 wprowadza pojęcie „wykonania” zamiast „wzniesienia” z użyciem wyrobów budowlanych, co w efekcie może również rozszerzać kategorię budowli podlegających opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.
„Ponadto, proponowana treść definicji budynku odwołuje się do zdefiniowanego w projekcie pojęcia „trwałego związania z gruntem”. O ile samą ideę doprecyzowania w tym zakresie należy ocenić pozytywnie, to wątpliwości może jednak budzić przyjęcie szerokiej koncepcji związania obiektu z gruntem, jako decydującej o opodatkowaniu obiektu” – pisze polski ombudsman. Zauważa, że może to doprowadzić do sytuacji, w której obiekt budowlany, w którym dolna płaszczyzna postumentu (podbudowy) znajduje się na poziomie terenu, a jego przeniesienie lub rozebranie nie wiąże się z wykonaniem robót ziemnych nie będzie w rozumieniu prawnym trwale związany z gruntem. Odłączenie obiektu budowlanego od fundamentów, prowadząc do istotnej zmiany całości, a czasem również do uszkodzenia lub zniszczenia części budowlanej położonej ponad fundamentami, niweczy możliwość traktowania odłączanego fragmentu (bez fundamentu stanowiącego część składową obiektu budowlanego), jako budynku – argumentuje Marcin Wiącek.
Rzecznik odniósł się także do propozycji opodatkowania miejsc garażowych. Jak ocenia, projektodawca postanowił rozwiązać problem w sposób fragmentaryczny, poprzez przyjęcie w projektowanym art. 1a ust. 2c ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, że garaż wielostanowiskowy w budynku mieszkalnym stanowi część mieszkalną takiego budynku, przez co znajdzie do niego zastosowanie stawka dla budynków mieszkalnych. Organ zauważa, że dotyczy to wyłącznie garaży wielostanowiskowych. Stąd też, w rzeczywistości mogą pojawić się dalsze wątpliwości np. co do garaży wolnostojących, które również realizują szeroko pojęte funkcje mieszkalne. Po drugie, propozycja pomija konieczność stworzenia autonomicznej definicji garażu na cele podatkowe.
Z całością wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich można zapoznać się na jego stronie.
