Główny Urząd Statystyczny wraz z wojewódzkimi urzędami statystycznymi oraz zaproszonymi ekspertami przygotowuje projekt zmian ustawy o statystyce publicznej.

Z jednej strony do zarządzania zarówno strategicznego, jak i operacyjnego każdą organizacją potrzebne są nam aktualne i wiarygodne dane, zarówno przetworzone, jak np. te z Banku Danych Lokalnych GUS, jak i pierwotne - pochodzące z bezpośrednich badań respondentów. Z drugiej zaś strony, gdy widzimy wśród służbowej korespondencji na biurku kolejną ankietę, to natychmiast odechciewa się nam zaglądać do środka. Podobnie reagujemy w życiu prywatnym. Nadmiar pytających na ulicy, ankiet w skrzynkach poczty zwykłej i elektronicznej skutecznie nas zniechęca. Ale bez aktualnych i wiarygodnych danych nie da się sprawnie zarządzać jakąkolwiek organizacją, czy to publiczną (państwem czy jednostką samorządu terytorialnego), czy prywatną, czy organizacją społeczną.

Gromadzić, by udostępniać

Artykuł pierwszy ustawy o statystyce publicznej z czerwca 1995 r. mówi, iż określa ona zasady i tworzy podstawy rzetelnego, obiektywnego, profesjonalnego i niezależnego prowadzenia badań statystycznych, których wyniki mają charakter oficjalnych danych statystycznych, oraz ustala organizację  i tryb prowadzenia tych badań i zakres związanych z nimi obowiązków. Prowadzone obecnie rozmowy nad zmianą modelu statyki publicznej zmierzają do jej koncentracji na funkcji udostępniania. Stąd uczestniczący w pracach przedstawiciele regionalnych urzędów statystycznych proponują dodanie do definicji statystyki publicznej, jako - systemu zbierania danych statystycznych, gromadzenia, przechowywania i opracowywania zebranych danych oraz ogłaszania, udostępniania i rozpowszechniania wyników badań statystycznych jako oficjalnych danych statystycznych – rozpoznawanie potrzeb informacyjnych, jako najważniejszej funkcji statystyki publicznej oraz zdefiniowanie funkcji udostępniania danych i systemu tegoż udostępniania.

Więcej źródeł

Ciekawe są uwagi członków grupy roboczej odnoszące się do źródeł zbieranych danych przez system statystyki publicznej. Proponuje się powiększenie katalogu źródeł. Padła propozycja, by katalog podmiotów zobowiązanych do bezpłatnego przekazywania danych oprócz organów i urzędów administracji publicznej i NBP rozszerzyć o korporacje zawodowe prowadzące rejestry. Jednocześnie usunięcie zapisu o niezbieraniu danych objętych tajemnicą zawodową.

Parawan tajemnic

Uzasadnieniem ma być tu pogląd, iż częstym powodem nieudostępniania danych z rejestrów administracji publicznej jest właśnie zasłanianie się ową tajemnicą zawodową. Generalnie, mnogość różnorodnych tajemnic służbowych może nawet uniemożliwić dostęp systemu statystyki publicznej do danych.

Obowiązek odpowiedzi na pytania

Niektórzy proponują, iż ze względu na panującą niechęć społeczną do badań ankietowych, należy wprowadzić obowiązek udziału respondentów w takich badaniach, co przełożyć by się miało na ich efekty. Takie stanowisko uzasadniane jest finansowaniem badań z budżetu państwa, tj. wobec niechęci potencjalnych respondentów ponoszone publiczne wydatki na to zadanie są nieefektywne. W świetle takiego stanowiska dobrowolność powinna dotyczyć wyłącznie badań realizowanych na indywidualne zamówienie. Dotychczasowy zapis o niezbieraniu od osób fizycznych danych nt. życia prywatnego i rodzinnego, rasy, koloru skóry, pochodzenia etnicznego lub społecznego, cech genetycznych, religii lub światopoglądu, opinii politycznych, przynależności do mniejszości narodowych, niepełnosprawności, orientacji seksualnej – proponuje się zastąpić zapisem o możliwości ich zbierania, lecz jedynie na zasadzie dobrowolności ich udzielania przez respondenta. W tym wątku wiele rozważań poświęcono także zdefiniowaniu tajemnicy statystycznej i jej bezwzględnemu charakterowi, który ogranicza udostępnianie danych, zgromadzonych przez system statystyki publicznej.