NIK negatywnie oceniła działalność Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (NIW-CRSO), gdyż przeprowadzona kontrola wykazała liczne nieprawidłowości organizacyjne i zarządcze. Proces oceny wniosków, wyłaniania projektów do dofinansowania, a także ich weryfikacji i rozliczania był nierzetelny, a w niektórych przypadkach niezgodny z prawem, niecelowy lub niegospodarny, obarczony ryzykiem korupcji. W dodatku znaczna część nieprawidłowości utrzymywała się stale. Wpłynęło to na ocenę działania NIW jako instytucji niespełniającej wszystkich wymogów celowego i racjonalnego wydatkowania środków publicznych.

Jak czytamy, Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ma za zadanie wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, a także działalności pożytku publicznego i wolontariatu. W okresie od początku 2018 roku do dnia 31 października 2023 r. do NIW-CRSO przekazane zostały środki publiczne w łącznej wysokości ponad 1 mld zł.

Kontrolą objęto okres od 1 stycznia 2021 r. do 24 listopada 2023 r., przy czym uwzględniono fakty i dowody wykraczające poza ten okres, a mające znaczenie dla kontrolowanej działalności. Finansowe rezultaty kontroli tylko w NIW-CRSO wyniosły ponad 16,5 mln zł.

Działalność Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w okresie objętym kontrolą została negatywnie oceniona przez NIK w obu zbadanych obszarach, tj.:

• przygotowanie i realizacja programów oraz przeprowadzanie naborów wniosków w ramach tych programów i zawieranie umów dotyczących finansowania i realizacji wybranych projektów,
• rozliczanie, monitorowanie oraz kontrola projektów realizowanych przez beneficjentów.

Podczas kontroli skupiono się na dwóch z zarządzanych przez NIW-CRSO programach, tj. Rządowym Programie Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO (dalej: NOWEFIO) i Rządowym Programie Rozwoju Organizacji Obywatelskich (dalej: PROO) (w latach 2021-2022 NIW-CRSO przeznaczył na realizację programów PROO i NOWEFIO kwotę w wysokości ponad 303 mln zł), zaś kontrolą objęto nie tylko NIW-CRSO, ale również 11 stowarzyszeń i fundacji, które otrzymały środki finansowe z programów realizowanych przez Instytut, tj. w Narodowym Instytucie Cyberbezpieczeństwa, Fundacji asperIT, Fundacji Inicjatyw Społecznych „SAPERE AUDE”, Fundacji e-fektywni.org, Stowarzyszeniu Matecznik Pomocniczości i Dobroci, Fundacji Instytut Poznański, Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich „PISOP”, Fundacji Instytut Suwerennej, Stowarzyszeniu na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia PRO CARPATHIA, Fundacji Polska Wielki Projekt oraz Fundacji Scytia. Kontrole przeprowadzone wśród beneficjentów NIW-CRSO objęły swoim zakresem: wnioskowanie oraz realizację i rozliczanie umów o dotacje projektów finansowanych ze środków Instytutu, a także efekty udzielonego wsparcia.

Z raportu pokontrolnego dowiadujemy się, że nieprawidłowości wskazywały na istotne niedostatki organizacyjne i zarządcze, a w skrajnych przypadkach na działania zagrożone konfliktem interesów i czynnikami korupcjogennymi, co łącznie wpłynęło na ocenę działania NIW-CRSO jako niedającego w tym zakresie racjonalnego zapewnienia, że sposób wydatkowania środków publicznych odpowiadał wymogom, wynikającym z ustawy o finansach publicznych. Zaznaczyć należy, iż znaczna część nieprawidłowości, jakie ustalono podczas kontroli, utrzymywała się stale.

Pełna informacja o kontroli i wykrytych nieprawidłowościach dostępna tutaj: www.nik.gov.pl 

Po zakończeniu kontroli Najwyższa Izba Kontroli skierowała obszerne zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w NIW-CRSO.

Źródło: NIK