Poradnictwo ujmowane jest jako rodzaj usługi społecznej, wsparcie dla osób znajdujących się w różnego rodzaju sytuacjach trudnych jest niezbędnym elementem funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego i państwa demokratycznego. W zakresie usług społecznych o charakterze poradniczym można wyróżnić poradnictwo prawne, obywatelskie, psychologiczne, rodzinno-pedagogiczne, konsumenckie, zawodowe.
Organizacje poradnictwa działając na rzecz upodmiotowienia osób doświadczających trudności życiowych, niesamodzielnych, niezaradnych życiowo, znajdujących się w kryzysie, wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, kształtują system wartości wspólnoty i wyrażają interesy społeczeństwa obywatelskiego.
Cele programu i priorytety
Celami programu jest rozwój instytucjonalny organizacji poradnictwa i zwiększenie możliwości działania, podnoszenie jakości oferty i skuteczności działania, wzmocnienie oddziaływania społecznego.
Priorytetami programu jest po pierwsze rozwój instytucjonalny, a więc stabilność i nowoczesność organizacji poradnictwa i poprawa jakości świadczenia usług. Dofinansowanie może zostać przeznaczone na rozwój potencjału organizacyjnego i infrastrukturalnego organizacji poradniczych. Wsparcie może być przeznaczona na standaryzację i certyfikację wypracowanych przez szczególne instytucje, certyfikację organizacji poradniczych w poszczególnych obszarach działalności, zapewnienie bezpośredniego kontaktu z klientem oraz kontrolę jakości świadczonych usług.
Kolejną ważną kwestią jest wsparcie usług poradniczych – szczególnie w przypadkach, gdy działalność taka jest zagrożona na skutek braku stabilności finansowej organizacji. Wsparcie może być przeznaczone na pokrycie kosztów funkcjonowania usług poradniczych (np. koszty lokalu). Dofinansowanie w tej kwestii może być też przeznaczone na wsparcie innowacyjnych w treści i formie usług poradniczych. Wyzwaniem obecnej chwili dla organizacji świadczących usługi poradnicze jest masowy napływ uchodźców z Ukrainy w wyniku działań wojennych. W dłuższej perspektywie należy oczekiwać, że organizacje powinny poszerzyć dostępność usług poradnictwa dla osób i rodzin napływających do Polski z Ukrainy i zaoferować im kompleksowe wsparcie w sytuacjach kryzysowych.
Następnym priorytetem programu jest stałe doskonalenie dostępu do poradnictwa oraz świadomości możliwości skorzystania zeń wśród osób najbardziej potrzebujących pomocy. Dofinansowanie może zostać przeznaczone na działania informacyjno-edukacyjne społeczeństwa, w tym kampanie społeczne w zakresie dostępu do różnych form poradnictwa, upowszechniające znajomość przepisów prawa, wiedzę o dostępności do istniejącej sieci instytucji i organizacji świadczących usługi poradnictwa. Ważnym obszarem działania jest promocja idei poradnictwa. Podmioty objęte wsparciem będą mogły uzyskać znacząco większą skuteczność działań informacyjnych i promocyjnych, mogąc prezentować uzupełniającą się wzajemnie ofertę wielu placówek działających w różnych miejscach kraju.
Kolejnym priorytetem jest umożliwienie rozwoju podmiotom bez osobowości prawnej (np. uniwersyteckie poradnie prawne i parafialne placówki poradnictwa rodzinnego). Dofinansowanie w ramach tego Priorytetu powinno umożliwiać tego typu podmiotom otrzymanie środków na realizację planowanych działań i projektów poprzez wykorzystanie mechanizmu regrantingu.
Ostatnim priorytetem jest pomoc techniczna realizowana poprzez np. spotkania informacyjne, szkolenia.
Realizacja programu
Realizacja odbywa się przede wszystkim poprzez zarządzanie i koordynację. Instytucją Zarządzającą Programu jest NIW-CRSO. Instytucja Zarządzająca realizuje Program zgodnie z zasadami pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności, określonymi w art. 5 ust. 3 UoDPPiW. Do zadań Instytucji Zarządzającej należy realizacja celu głównego oraz celów szczegółowych Programu poprzez wdrażanie procedur dotacyjnych w ramach poszczególnych priorytetów, w szczególności: przygotowanie konkursów grantowych, określanie kryterium kwalifikowalności beneficjentów, działań oraz wydatków w ramach przyznawanych dotacji oraz określanie zasad finansowania w ramach poszczególnych konkursów.
Dla zapewniania efektywnej koordynacji Programu Przewodniczący Komitetu powoła KSM, w skład którego wejdą w połowie przedstawiciele organów administracji publicznej oraz przedstawiciele organizacji obywatelskich wskazani przez Przewodniczącego Komitetu na podstawie przedstawionych przez Radę NIW-CRSO rekomendacji. Przewodniczącym KSM będzie przedstawiciel Przewodniczącego Komitetu. KSM rozpatruje wszelkie kwestie mogące mieć wpływ na wykonanie Programu. Do zadań KSM w ramach systemu wdrażania Programu należy m.in. opiniowanie zasad i warunków uzyskiwania dotacji, okresowe kontrolowanie postępu w zakresie osiąganie celów Programu oraz opiniowanie propozycji zmian w Programie.
Ważną kwestią dla realizacji jest monitorowanie, które służy zapewnieniu odpowiedniej jakości wdrażania programu. Za monitorowanie Programu odpowiedzialna jest Instytucja Zarządzająca, współdziałając w tym zakresie z KSM, zgodnie z zakresem zadań realizowanych przez KSM. Celem monitorowania będzie dostarczanie niezbędnych informacji do podejmowania decyzji, które pozwolą na efektywną realizację Programu. Po zakończeniu realizacji działań w ramach dotacji przyznanej w Programie każdy beneficjent będzie obowiązany do wypełnienia ankiety monitorującej i przekazania jej do Instytucji Zarządzającej w sposób określony w regulaminie konkursu, w ramach którego uzyskał wsparcie. Monitorowanie Programu będzie więc realizowane na podstawie danych przekazywanych przez beneficjentów, danych wewnętrznych gromadzonych przez Instytucję Zarządzającą (w tym danych kontekstowych) oraz danych pochodzących z badań społecznych realizowanych w obszarach interwencji.
Warto nie zapominać o ewaluacji. Ewaluacja Programu służy poprawie jakości, efektywności i spójności realizowanych działań, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju. Instytucja Zarządzająca będzie prowadzić ewaluację Programu w trakcie jego trwania – w celu rozstrzygnięcia, czy jego realizacja prowadzi do osiągnięcia zdefiniowanych celów oraz czy jest zgodna z celami polityki państwa w zakresie wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
Nadzór nad prawidłową realizacją Programu sprawuje Przewodniczący Komitetu. Nadzór jest realizowany zgodnie z UoNIW oraz UoDPPiW. Przewodniczącego Komitetu w realizacji nadzoru wspiera Rada NIW-CRSO. W ramach nadzoru Przewodniczący Komitetu będzie realizował kontrolę nad działalnością Instytucji Zarządzającej, a co za tym idzie – funkcję kontrolną w zakresie wdrażania Programu, na zasadach i w trybie określonych w przepisach o kontroli w administracji rządowej.
Sprawozdawczość będzie prowadzona, a jej wyniki agregowane na poziomach: dotacji, konkursu grantowego, Programu. W szczególności Instytucja Zarządzająca będzie wymagała sprawozdawczości od beneficjentów Programu w zakresie działań realizowanych przy wykorzystaniu środków pochodzących z Programu.
Instytucja Zarządzająca zapewni odpowiednią informację i promocję celów Programu, oczekiwanych rezultatów Programu oraz jego Priorytetów, a także szczegółowych zasad i procedur realizacji Programu opisanych w dokumentach wykonawczych Programu. Instytucja Zarządzająca opracuje i wdroży plan komunikacji Programu adresowany do kluczowych grup docelowych: istniejących organizacji poradniczych – potencjalnych wnioskodawców i beneficjentów Programu, podmiotów i instytucji z sektorów publicznego i prywatnego – potencjalnych partnerów organizacji poradniczych, a także szerzej – do opinii publicznej.
Finansowanie
Realizacja Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022- 2033 finansowana będzie z krajowych środków publicznych, z części 16 budżetu państwa. Środki te będą przekazywane NIW-CRSO w ramach dotacji celowej z budżetu państwa. Na podstawie decyzji Przewodniczącego Komitetu określającej wysokość środków przeznaczonych na realizację Programu Instytucja Zarządzająca ustali plan finansowy Programu, który podlega zatwierdzeniu przez Przewodniczącego Komitetu.
