Związek Powiatów Polskich stanowczo sprzeciwia się wprowadzeniu nowych wzorów oświadczeń majątkowych.

Wzory te stanowią załączniki do rozporządzeń Prezesa Rady Ministrów, skierowanych do zaopiniowania przez ogólnopolskie organizacje samorządowe.

W piśmie skierowanym przez ZPP do Prezesa Rady Ministrów czytamy:

Związek Powiatów Polskich zawsze popierał inicjatywy zmierzające do poprawy przejrzystości działania administracji publicznej. Zawsze jednak twierdziliśmy, że owa przejrzystość musi opierać się na poszanowaniu prawa, logiki i zdrowego rozsądku.

Z tego względu skierowane do rozpatrzenia w trybie obiegowym projekty:

• rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta;
• rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego powiatu, członka zarządu powiatu, sekretarza powiatu, skarbnika powiatu, kierownika jednostki organizacyjnej powiatu, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu starosty;
• rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego województwa, członka zarządu województwa, skarbnika województwa, sekretarza województwa, kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego wojewódzką osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa

Związek Powiatów Polskich opiniuje negatywnie, domagając się jednocześnie ich skierowania do prac na posiedzeniu właściwego zespołu, a następnie posiedzenia plenarnego Komisji Wspólnej.

Uzasadnienie

Od strony formalnej wskazać należy, że co prawda na posiedzeniu plenarnym Komisji Wspólnej w dn. 31 sierpnia br. podjęta została decyzja o zaopiniowaniu projektów wymienionych wyżej rozporządzeń w trybie obiegowym, jednakże była ona wówczas podjęta w związku z informacją przedstawicieli Kancelarii Prezesa Rady Ministrów o szybkim przygotowaniu nowej wersji projektów. Tymczasem projekty te zostały przesłane 35 dni po przywołanym posiedzeniu Komisji Wspólnej i 7 dni po kolejnym, wrześniowym posiedzeniu plenarnym. W tej sytuacji powoływanie się na ustalenie Komisji Wspólnej z posiedzenia sierpniowego należy uznać za bezzasadne, a projekty skierować do normalnego trybu prac w Komisji Wspólnej.

Od strony merytorycznej w pierwszym rzędzie należy poddać w wątpliwość zgodność rozporządzeń z delegacjami ustawowymi do ich wydania i to z dwóch powodów:

Zgodnie z przepisami prawa oświadczenia mają dotyczyć stanu majątkowego, zatem statycznego opisu. Tymczasem we wzorach oświadczeń istnieje obowiązek wskazywania nie tylko daty nabycia, lecz również podmiotu, od którego składniki majątkowe były nabyte i ceny nabycia. Jest to zakres informacji zdecydowanie wykraczający poza mieszczący się w pojęciu „stan majątkowy", a w konsekwencji – niemieszczący się w delegacji ustawowej. Podawanie takich szczegółów urąga zresztą zdrowemu rozsądkowi – zwłaszcza w przypadku składników majątkowych nabytych przed wielu laty, w tym w wyniku spadkobrania.

Ustawa zawiera zamknięty katalog elementów, który musi zawierać oświadczenie majątkowe. Wśród nich nie znajduje się obowiązek wskazania praw majątkowych o wartości powyżej 10.000 złotych, w szczególności wierzytelności – w tym udzielonych pożyczek. Wydaje się, zatem, że obowiązek wykazania takich właśnie elementów w proponowanych wzorach oświadczeń o stanie majątkowym wykracza poza delegację ustawową. Analizując szczegółowo proponowane wzory oświadczeń dostrzeżemy więcej takich rozszerzeń, np. ustawa przewiduje wskazanie dochodów osiąganych z poszczególnych działalności zarobkowych. Tymczasem w odniesieniu do gospodarstwa rolnego oświadczenie wymaga nie tylko wskazania dochodu, lecz również przychodu z tytułu działalności. W konsekwencji należy uznać, że przedłożone rozporządzenia są niezgodne z delegacją ustawową.

Wątpliwości budzi również przyjęty w projektach rozporządzeń sposób wyznaczania wartości składników mienia. Zgodnie z przepisami ustaw w oświadczeniu należy wskazywać składniki mienia ruchomego o wartości powyżej 10.000 zł. Oświadczenie w żaden sposób nie odwołuje się do owej wartości. W pełni rozumiejąc trudności związane z bieżącą oceną szacunkową wartości, można mieć poważne wątpliwości, co do odwołania się wyłącznie do ceny nabycia – w kontekście delegacji ustawowej. W przypadku składników mienia nabytych przed wielu laty będzie to nieadekwatne – zarówno z punktu widzenia składników, które znacząco tracą na wartości (np. pojazdy), jak i na tej wartości zyskują (np. nieruchomości).

Z pragmatycznego punktu widzenia niekorzystne jest odstąpienie od obowiązującego obecnie rozdzielenia oświadczenia na dwie części, z których druga zawiera wyłącznie informacje, które nie podlegają upublicznieniu. W praktyce ułatwia to publikację oświadczeń; tymczasem nowe projekty rozporządzeń wymagają ręcznego usuwania danych („wykorektorowania") z oświadczenia kierowanego do publikacji. Zwiększa to – całkowicie zbędnie – nakład pracy osób odpowiedzialnych w jednostce samorządu terytorialnego za publikację oświadczeń.

Podkreślić również należy, że przyjęty sposób zredagowania wzoru oświadczenia jest kłopotliwy z punktu wypełniania oświadczenia. Miast operować kompleksowym opisem poszczególnych składników majątku koniecznych do opisania, opiera się w poszczególnych sekcjach na listach pytań o szczegółowe informacje. W konsekwencji dane dotyczące jednego składnika majątku będzie musiała być rozpisana w kilku odrębnych punktach. Nie będzie to stanowiło problemu, o ile w poszczególnych sekcjach oświadczenia będzie tylko jeden składnik; konieczność wpisania np. kilku składników rzeczowych mienia ruchomego o wartości jednostkowej powyżej 10.000 zł sprawi, że oświadczenie stanie się nieczytelne.

Odrębną kwestią jest sam kształt instytucji oświadczeń o stanie majątkowym, która w obecnym stanie nie tyle przyczynia się do zmniejszenia korupcji, tylko do zniechęcania do działalności publicznej osób, które w życiu osiągnęły sukces finansowy. Jest to jednak kwestia zmiany ustawowej, dlatego też w niniejszej opinii nie podnosimy szerzej tej kwestii.