Kilkanaście lat temu na terenie Gminy Lesznowola kursowały autobusy PKS. Stopniowo liczba kursów była zmniejszana, potem likwidowana, aż doszło do tego, że Przedsiębiorstwo z powodu zbyt małej rentowności wycofało się z obsługiwania terenu gminy. Gmina znalazła się w sytuacji, że choć graniczy z Warszawą to z gminy bez samochodu nie można się było wydostać. Autobusy MZA (obecnie ZTM) realizując trasy z i do Warszawy "zahaczały" tylko o miejscowości krańcowe gminy. Mieszkańcy apelowali do swojego samorządu o pomoc w rozwiązaniu problemu. Dwie pierwsze próby zorganizowania regularnej komunikacji nie powiodły się. Duże autobusy okazały się nierentowne. Następnym krokiem było wyznaczenie tras i przeprowadzenie postępowania przetargowego na linie busami 15 i 24 – osobowymi.
Kolejnym krokiem (prezentowane rozwiązanie) było zawarcie porozumienia z Warszawy i tzw. wspólny bilet.
Gmina Lesznowola graniczy od swojej północno – wschodniej strony z Warszawą, a od południowej strony z Piasecznem (miasto powiatowe). Wielu mieszkańców pracuje, uczy się, korzysta z dóbr kultury, załatwia sprawy „urzędowe" w Warszawie, wielu także w Piasecznie, Jankach czy Raszynie. Z uwagi, iż na terenie Gminy Lesznowola ma siedzibę ok. 4 tys. firm, wiele osób przyjeżdża także do Gminy Lesznowola.
Na podstawie Porozumienia Międzygminnego z m. st. Warszawa od kilku lat przez teren Gminy Lesznowola przebiegało 8 linii autobusowych ZTM. Łączyły one Warszawę z poszczególnymi miejscowościami Gminy Lesznowola oraz Piasecznem.
Przez teren Gminy Lesznowola przebiega 13 linii ZTM. Samorząd finansuje przejazdy tych autobusów po terenie gminy w oparciu o stawki tzw. wozokilometry.Nie przez wszystkie miejscowości gminy przebiegały trasy kursowania autobusów ZTM (na ogół były to miejscowości krańcowe, usytuowane przy drogach krajowych: ul. Puławskiej i Al. Krakowskiej). Samorząd Gminy podjął decyzję w 2006r. o zorganizowaniu przetargu na uruchomienie tzw. „komunikacji uzupełniającej", czyli połączenie poszczególnych miejscowości Gminy Lesznowola oraz połączenia z Warszawą, Piasecznem (miasto powiatowe) i Jankami (centra handlowe).
Po 3,5 roku funkcjonowania czterech linii 15- i 24-osobowych mikrobusów Samorząd podjął kolejne decyzje mające na celu poprawę funkcjonowania komunikacji publicznej.
W styczniu 2009r. Rada Gminy Lesznowola podjęła uchwałę w sprawie obowiązywania wspólnego biletu ZTM – KM – WKD, dzięki czemu mieszkańcy gminy w pociągach Kolei Mazowieckich mogą poruszać się na podstawie następujących biletów: 30- i 90-dniowych (z wyłączeniem biletów na jedną linię), dobowych, 3-dniowych, 7-dniowych i bilet seniora. Również uznawane są uprawnienia do przejazdów bezpłatnych oraz ulgowych.
W lutym 2009r. Gmina Lesznowola rozszerzyła współpracę z m.st. Warszawa o zakres zadań lokalnego transportu zbiorowego (wcześniej organizowanego samodzielnie), obowiązywania wspólnego biletu ZTM – KM – WKD na liniach uzupełniających czyli w lokalnym transporcie zbiorowym obsługującym Gminę Lesznowola.
Stworzenie lokalnej komunikacji publicznej spełniającej oczekiwania mieszkańców ma na celu także ułatwienie mieszkańcom dojazdu do Warszawy, Piaseczna (miasto powiatowe), Lesznowoli (siedziba Samorządu Gminy Lesznowola) i innych miejscowości: do szkół, przedszkoli, miejsc pracy.Jest udogodnieniem dla mieszkańców w postaci funkcjonowania „wspólnego biletu" co jednocześnie wpływa na zmniejszenie wydatków mieszkańców korzystających z komunikacji publicznej i zachęca do pozostawienia w domach samochodów i korzystania z transportu zbiorowego.
Jaki był sposób podejścia?
Opis wdrożenia wspólnego biletu na linie uzupełniające.
1. Rozpoznanie aktualnej sytuacji tj.
- zapoznanie się z opiniami i wnioskami mieszkańców, sołtysów i radnych (uwagi najczęściej dotyczyły tras, odległości pomiędzy przystankami, rozkładu jazdy, „zgrania" z innymi środkami transportu),
- przeprowadzenie ankiety wykorzystania linii autobusowych i busowych oraz preferencji pasażerów dot. godzin kursowania linii lokalnych, tras i przesiadek,
- analiza finansowa,
- wyznaczenie celów.
2. Wstępne rozmowy – robocze spotkania z Zarządem Transportu Miejskiego, który realizuje zadania transportu publicznego miejskiego i podmiejskiego, a także z sąsiednimi gminami do których dojeżdża lokalna komunikacja „L" Poruszana tematyka dotyczyła:
- Tras i liczby wozokilometrów
- Rozkładów jazdy
- Kosztów:
- proponowanej stawki za wozokilometr,
- określenie procentowego udziału w kosztach kursowania linii, każdego z Samorządów,
- miesięczny udział w kosztach,
- zyski i straty.
- Podział kompetencji pomiędzy stronami porozumienia:
- Podział zadań, (np. ustawienie słupków przystankowych, utrzymanie czystości na przystankach,
- Kontrola przewoźnika, katalog kar umownych,
- Oczekiwania mieszkańców,
- Przygotowanie podstawy do współpracy w zakresie dokumentacji:
- Określenie w jaki sposób zespoły robocze będą się komunikować (telefonicznie i pocztą elektroniczną, itd.),
- Określenie wstępnego terminu wdrożenia zadania.
3. Prace przygotowawcze nad wspólną dokumentacją
- podjęcie stosownych uchwał przez Radę Gminy Lesznowola i Radę m.st. Warszawy
- przygotowanie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia m.in.
- Określenie tras, liczby wozokilometrów,
- Rozkładów jazdy,
- Opis techniczny autobusów.
- Projekt Porozumienia Międzygminnego.
4. Realizacja
- podpisanie Porozumienia Międzygminnego,
- ogłoszenie przetargu i wybór wykonawcy,
- wdrożenie,
- wprowadzanie zmian na bieżąco do uruchomionego projektu.
5. Praktyka
- kwiecień 2009r. – sierpień 2009r. Gmina w ramach porozumienia z m. st. Warszawa ogłasza przetarg na wybór przewoźnika,
- od września 2009r. – procedura przetargowa prowadzona jest przez Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie, a Gmina Lesznowola przekazuje środki finansowe (zmniejszenie kosztów ponoszonych przez Gminę Lesznowola).
Jakie są rezultaty wdrożenia?
Na wprowadzeniu wspólnego biletu najbardziej skorzystała lokalna wspólnota Gminy Lesznowola: mieszkańcy, którzy poruszają się komunikacją publiczną w celu dojazdu do pracy lub do szkoły, a także do miejscowości sąsiednich: Piaseczna, Raszyna, Janek i Warszawy. Posiadacze Warszawskiej Karty Miejskiej (wspólny bilet) z odpowiednim biletem mogą swobodnie poruszać się liniami uzupełniającymi „L" a następnie przesiąść się do linii ZTM i Kolei Mazowieckich lub warszawskiego metra, nie ponosząc dodatkowych opłat związanych z każdorazowym zakupem biletu. Są to w skali miesiąca bardzo duże oszczędności dla wielu lesznowolskich rodzin. Szacunkowa liczba osób korzystających z lokalnej komunikacji uzupełniającej „L" w ciągu jednego dnia powszedniego to ok. 480 osób; w sobotę, niedziele lub święto ok. 120 osób, natomiast z linii ZTM i Kolei Mazowieckich – kilkakrotnie więcej.Środki budżetowe zaoszczędziła także gmina. W wyniku dużego zainteresowania zorganizowanego przez miasto stołeczne Warszawę przetargiem firmy biorące w nim udział zaproponowały bardzo korzystne stawki.
Jak kształtują się nakłady gminy?
Dokumentacja została opracowana wyłącznie przez pracowników Urzędu Gminy Lesznowola i Zarządu Transportu Miejskiego. Przygotowanie całości przedsięwzięcia zajęło ok. 1,5 miesiąca. Czas ten można podzielić na:
- spotkania robocze (3),
- korespondencję pisemną i telefoniczną,
- opracowanie dokumentacji (ok. 2 tygodni).
Ze strony Urzędu Gminy zaangażowane były 4 osoby. Gmina uczestniczy w finansowaniu usług gminnego transportu zbiorowego zaspokajającego potrzeby mieszkańców, procentowy udział w kosztach realizacji wynosi 80 %. Miesięczny koszt w okresie od lutego do grudnia 2010r. wyniósł ok. 50 776 zł netto, przy stawce za wozokilometr 2,27 zł netto. Wysokość kosztów uzależniona jest od stawki za 1 wozokilometr. Należy podkreślić korzyści z wprowadzenia opisanego przedsięwzięcia zwłaszcza w wymiarze społecznym. Zorganizowanie dobrze funkcjonującej komunikacji publicznej i wprowadzenie wspólnego biletu daje wiele możliwości i udogodnień dla osób korzystających z komunikacji. Tak jak wcześniej wspomniano, podróżujący kilkoma środkami transportu, może poruszać się na podstawie jednego biletu. Daje to możliwość mieszkańcom pozostawienia samochodów w domach i skorzystania z środków transportu publicznego. Korzyści z wprowadzonego przedsięwzięcia:
- dojazd do najbardziej oddalonych miejscowości znajdujących się na terenie Gminy Lesznowola,
- możliwość dojazdu do Warszawy, Piaseczna, Janek i Raszyna wygodnymi busami,
- przesiadki do innych środków transportu publicznego (skoordynowano rozkłady jazdy),
- poruszanie się na podstawie jednego wspólnego biletu,
- spopularyzowanie korzystania z komunikacji publicznej,
- zmniejszenie kosztów ponoszonych przez mieszkańców korzystających z publicznego transportu zbiorowego,
- zmniejszenie kosztów ponoszonych przez Gminę.
Popularność rozwiązania jakie wprowadziła Gmina Lesznowola miała wpływ na kwestie finansowe. Udział wielu zainteresowanych firm w procedurze przetargowej wymógł konkurencyjne ceny. W perspektywie czasu stawka netto za jeden wozokilometr wyglądała następująco: październik 2007r. – marzec 2009r. – 2,09 zł; kwiecień 2009r. – sierpień 2009r. – 2,31 zł; wrzesień 2009r. – styczeń 2010r. – 2,93 zł; luty 2010r. – grudzień 2010r. – 2,27 zł. Wyraźnie widać, że aktualna stawka za wozokilometr znacznie obniża miesięczne koszty udziału w eksploatacji linii. Dla przykładu miesięczny udział Gminy Lesznowola w kosztach linii L1, L3 i L4 w miesiącu październiku 2009r. wynosił ok. 73 637 zł, obecnie w miesiącu marcu 2010r. wyniesie ok. 50 776 zł. Różnica wynosi ok. 22 861 zł miesięcznie. Jest to zdecydowanie duża korzyść finansowa. Aby utrzymać korzystny stan prowadzonego przedsięwzięcia Gmina planuje zwiększyć umowny okres świadczenia wykonywania usługi, a także zmodyfikować jedną linię. Na każdym z busów linii „L" widnieje herb Gminy Lesznowola spełniając także dodatkowo funkcję promocyjną i integrującą mieszkańców. Większość z osób korzystających mów mówi: „jeżdżę naszym busem".
Jakie są zalecenia dla instytucji replikującej?
JST, które chciałyby zaimplikować to rozwiązanie u siebie powinny najpierw rozpocząć rozmowy z sąsiednimi samorządami, zrobić dobre rozeznanie potrzeb i oczekiwań mieszkańców, a także biznesplan planowanego rozwiązania i policzyć spodziewane wydatki i możliwe oszczędności w porównaniu z obecnymi rozwiązaniami. W przypadku kursowania różnych środków transportu można pomyśleć o stworzeniu spójnego systemu w oparciu o wspólny bilet. Rozmowy i uzgodnienia należy sformalizować (protokoły ze spotkań, pisemne uzgodnienia itd.), a proponowane rozwiązania formalne skonsultować z prawnikami stron.Sprawą zasadniczą są analizy wykorzystania środków komunikacji publicznej (liczba osób korzystających z poszczególnych kursów). Mając tą wiedzę niektóre linie (mała frekwencja) można likwidować, a w ich miejsce tworzyć nowe. Można też likwidować poszczególne kursy na rzecz innych.
