"Odrodzona samorządność to jeden z największych sukcesów naszych przemian. Uwolniła ona obywatelską energię Polaków i pozwoliła lokalnym wspólnotom współuczestniczyć i współdecydować w sprawach publicznych. Nie byłoby nowoczesnej wolnej Polski bez rozwoju samorządności."- to słowa Prezydenta RP B. Komorowskiego.

Niemniej jednak droga do obecnego stanu rozwoju samorządności wiodła przez wiele lat. Poniżej - za Kancelarią Prezydent RP - publikujemy pierwszą część kalendarium, które zawiera najważniejsze kroki w procesie rozwoju samorządności w naszym kraju.

1981

12 czerwca   
Na forum Komisji Prawa i Praworządności Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość” zostaje przedstawiony pierwszy dokument zawierający założenia dotyczące odbudowy samorządu terytorialnego w Polsce - Samorząd terytorialny w zreformowanym ustroju gospodarczym PRL (autorzy Jerzy Regulski, Piotr Bury, Aleksandra Jewtuchowicz, Tadeusz Markowski).

9 lipca
Powstaje Społeczny Zespół Samorządów Terytorialnych i Instrumentów Polityki Przestrzennej pod przewodnictwem Jerzego Regulskiego, powiększony następnie o przedstawicieli Społecznego Komitetu Reformy Gospodarczej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.

wrzesień
I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” przyjmuje uchwałę programową, która zawierała postulaty odbudowy samorządu pracowniczego i terytorialnego.

październik-grudzień
Rozpoczyna się dyskusja w różnych środowiskach:
- podczas seminarium Komisji Reformy Gospodarczej w Jadwisinie (21-23 października) i w Ojrzanowie (10-12 listopada), zorganizowanych przez Michała Kuleszę i Andrzeja Piekarę,
w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich (8 grudnia), zorganizowanym przez Stefana Bratkowskiego.

grudzień
Pod kierunkiem Jerzego Regulskiego powstaje Zakład Gospodarki Regionalnej w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN, który stanowił ośrodek prac badawczych nad samorządnością terytorialną.

1982-1988

Prowadzone były wspólne badania Zakładu Gospodarki Regionalnej PAN, Zakładu Ekonomiki Rozwoju Miast Uniwersytetu Łódzkiego oraz zespołu Michała Kuleszy z Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.

1983

9 marca
Komisja Sejmowa otrzymuje stanowisko Episkopatu Polski w sprawie odbudowy samorządu.

1987

maj
Na zaproszenie Lecha Wałęsy dochodzi do pierwszego spotkania grupy intelektualistów.

1988

15 grudnia
Powstaje Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie. Zostaje powołana do życia Komisja Samorządu Terytorialnego pod przewodnictwem Jerzego Regulskiego.

1989

25 stycznia
Komisja Samorządu Terytorialnego przyjmuje tezy programowe – „Kierunki rozwoju samorządów terytorialnych w Polsce” – jako podstawę do negocjacji przy „Okrągłym Stole”.

21 lutego
Dochodzi do pierwszego spotkania w ramach „Okrągłego Stołu” podzespołu do spraw stowarzyszeń i samorządu terytorialnego, podczas którego zostaje wydzielona Grupa Robocza do spraw samorządu terytorialnego pod przewodnictwem Jerzego Regulskiego i Wojciecha Sokolewicza.

26 lutego i 3 marca
Kolejne posiedzenia Grupy Roboczej.

4 marca
Ostatnie posiedzenie Grupy Roboczej, na którym podpisano protokół rozbieżności, określający stanowiska obu stron.

kwiecień
Do programu wyborczego Komitetu Obywatelskiego zostaje wpisany postulat odtworzenia samorządu terytorialnego.

4 czerwca
Zwycięstwo „Solidarności” w wyborach parlamentarnych.

29 lipca
Powstaje senacka Komisja Samorządu Terytorialnego pod przewodnictwem Jerzego Regulskiego.

29 lipca
Uchwała Senatu o podjęciu inicjatywy ustawodawczej dotyczącej odbudowy samorządu terytorialnego.

24 sierpnia
Sejm powołuje Tadeusza Mazowieckie na Prezesa Rady Ministrów.

12 września
Expose Tadeusza Mazowieckiego w Sejmie „Rząd będzie intensywnie działał z Sejmem i Senatem w pracach nad stworzeniem prawnych i materialnych warunków uformowania samorządu terytorialnego, tak aby w krótszym niż to przewidziane czasie doprowadzić do wyborów samorządowych”.

18 września
Powstaje Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, powołana przez senatorów Andrzeja Celińskiego, Aleksandra Paszyńskiego, Jerzego Regulskiego, Jerzego Stępnia oraz posła Waleriana Pańko.

25 września
Powstaje Urząd Pełnomocnika Rządu do spraw Reformy Samorządu Terytorialnego Pełnomocnikiem zostaje Jerzy Regulski. Przewodnictwo Komisji w Senacie obejmuje Jerzy Stępień.

październik 1989-styczeń 1990
Prowadzone intensywne prace legislacyjne.

29 grudnia
Zmiana Konstytucji RP. Pojawia się zapis „Państwo Polskie gwarantuje samorządowi terytorialnemu udział w sprawowaniu władzy”.

1990

19 stycznia
Senat przyjmuje projekty ustaw: o samorządzie terytorialnym, o pracownikach samorządowych, o ordynacji wyborczej do organów gmin oraz o zmianach w Konstytucji.

25 stycznia
Pierwsze czytanie senackich projektów ustaw w Sejmie.

26 lutego i 27 lutego
Premier Tadeusz Mazowiecki kieruje do Sejmu projekty: ustawy - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym; ustawy o terenowych organach rządowej administracji ogólnej

8 marca
Sejm uchwala: zmiany w Konstytucji, ustawę o samorządzie terytorialnym i ordynację wyborczą do organów gmin.

16 marca
Senat nie zgłasza zastrzeżeń do żadnej z trzech ustaw samorządowych.

17 marca
Ukazuje się pierwszy numer tygodnika samorządowego „Wspólnota” pod redakcją Michała Kuleszy.

19 marca
Jerzy Stępień rozpoczyna działalność jako Główny Komisarz Wyborczy.

22 marca
Sejm uchwala wniesioną przez Senat ustawę o pracownikach samorządowych oraz proponowaną przez rząd ustawę o terenowych organach rządowej administracji ogólnej.

1 kwietnia
Powstaje sieć delegatów wojewódzkich Pełnomocnika Rządu do spraw Reformy Samorządu Terytorialnego, zorganizowana przez zastępcę Pełnomocnika Jana Króla.

10 maja
Sejm uchwala ustawę – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.

17 maja
Sejm przyjmuje ustawę o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczegółowych między organy gmin a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

18 maja
Sejm przyjmuje ustawę o ustroju miasta stołecznego Warszawy.

27 maja
Pierwsze wybory do rad gmin.

25-26 lipca
Przewodniczący wojewódzkich sejmików samorządowych powołują Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego.

3-4 sierpnia
60 prezydentów miast na zebraniu w Elblągu powołuje Związek Miast Polskich.

20 sierpnia
Zebrani w Poznaniu przedstawiciele 25 miast z 7 województw (poznańskiego, kaliskiego, konińskiego, bydgoskiego, leszczyńskiego, pilskiego, zielonogórskiego) powołują Koło Prezydentów i Burmistrzów Miast Wielkopolskich, inicjując powstawanie regionalnych stowarzyszeń gminnych.

28 sierpnia
Rozpoczynają pracę rejonowe urzędy administracji rządowej.

7 września
Przedstawiciele sejmików występują z inicjatywą utworzenia Stowarzyszenia Gmin Mazowieckich.

28września
W Poznaniu przedstawiciele sejmików wojewódzkich powołują Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego.
Zostaje powołane do życia Podlaskie Stowarzyszenie Samorządowe. Ponad 70 gmin zgłosiło akces do Stowarzyszenia.

29 września
W Kazimierzu Dolnym powstaje Unia Miasteczek Polskich.

18-19 października
Zjazd założycielski Unii Wielkopolan.

25 listopada
Rząd Tadeusza Mazowieckiego składa dymisję.

14 grudnia
Sejm przyjmuje dymisję rządu.
Sejm uchwala ustawę o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania.

1991

5 stycznia
Premier Jan Krzysztof Bielecki w swoim expose w Sejmie stwierdza potrzebę wzmocnienia samorządów gminnych.

12 stycznia
Sejm przyjmuje ustawę o podatkach i opłatach lokalnych Dotyczy ona podatków należnych w całości gminie.

14 stycznia
Powstaje Stowarzyszenie Gmin Mazowieckich.

21 stycznia
Jerzy Regulski zostaje odwołany z funkcji Pełnomocnika Rządu, a Jan Król z funkcji jego zastępcy.

26 lutego
Unia Miasteczek Polskich zostaje zarejestrowana jako stowarzyszenie gmin.

15 marca
Premier powołuje zespół pod kierunkiem Jerzego Sulimierskiego do opracowania koncepcji zmian w organizacji terytorialnej państwa.

28 sierpnia
Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego postanawia zainicjować prace nad projektami ustaw powołujących powiat samorządowy.

7 września
Sejm uchwala ustawę o systemie oświaty, potwierdzającą znaczenie samorządu terytorialnego dla edukacji narodowej.

11 października
Sejm uchwala ustawę o referendum gminnym.

1992

15 stycznia
Prezes Rady Ministrów powołuje Zespół do spraw Reorganizacji Administracji Publicznej pod przewodnictwem senatora Jerzego Stępnia.

4 marca
Zespół do spraw Reorganizacji Administracji Publicznej ogłasza „Wstępne założenia przebudowy administracji publicznej”.

24-27 marca
Pierwsze spotkanie przedstawicieli samorządów lokalnych państw Europy Środkowej i Wschodniej, zorganizowane przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej i Uniwersytet Rutgersa w Krakowie.

1 kwietnia
Wchodzi w życie ustawa o dochodach gmin.

14-15 kwietnia
Konferencja Rady Europy „Decentralizacja i wzmocnienie autonomii lokalnej” w Krakowie.

5 czerwca
Sejm uchwala ustawę o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.

11-13 września
I Ogólnopolska Konferencja Prezydentów, Burmistrzów i Wójtów Gmin Polskich.

7 października
Sejm uchwala ustawę o Regionalnych Izbach Obrachunkowych.

13 października
Powstaje Urząd Pełnomocnika Rządu do spraw Reformy Administracji Publicznej. Pełnomocnikiem zostaje Michał Kulesza.

17 października
Sejm uchwala ustawę o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (tzw. Mała Konstytucja).

C.D.N.

Źródło: KPRP