Statystyka publiczna, jako gestor oficjalnych informacji statystycznych, pełni kluczową rolę w procesie monitorowania rozwoju społecznego i gospodarczego. Jej zadaniem jest dostarczanie danych niezbędnych dla zarządzania i podejmowania decyzji. Dane te mają informować o aktualnej sytuacji, obrazować skuteczność podejmowanych działań oraz postęp w realizacji celów strategicznych określonych przez rządzących. Takie wymagania to efekt nowego sposobu myślenia o statystyce, jako podstawowym narzędziu nie tylko diagnozowania, ale także programowania i monitorowania rozwoju społeczno-gospodarczego, a więc ważnym instrumencie decyzyjnym.
Wiarygodna i dobrej jakości informacja jest niezbędna dla osiągnięcia sukcesu decyzyjnego. Wymagania stawiane wobec informacji, która powinna być wykorzystywana w prowadzeniu polityki opartej na faktach, spełniają dane pochodzące z oficjalnej statystyki publicznej. Wśród ogromnej ilości udostępnianych wskaźników można zidentyfikować takie, których analiza jest szczególnie ważna dla kształtowania polityki rozwoju. Są to z pewnością mierniki, które zostały uwzględnione w obowiązujących strategiach i programach, jako monitorujące wyznaczone cele.
Statystyka publiczna aktywnie uczestniczy w procesie zarządzania strategicznego. Na etapie prac koncepcyjnych stanowi wsparcie w zakresie wypracowywania wskaźników służących do monitorowania celów strategicznych i programowych. W tej roli statystyka publiczna była angażowana w opracowywanie krajowych i regionalnych strategii rozwoju, Umowy Partnerstwa oraz krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Efektem tych działań jest przede wszystkim lepsze dopasowanie wskaźników do założonych celów rozwojowych i priorytetów inwestycyjnych.
Wielostronna współpraca w zakresie tworzenia systemów monitorowania polityk publicznych pozwala również statystyce publicznej na pełniejszą identyfikację luk informacyjnych oraz ukierunkowanie badań statystycznych na działania, które pozwolą diagnozować sytuację społeczno-gospodarczą kraju i regionów w sposób kompletny, obejmując obserwacją również zjawiska dotychczas niemonitorowane.
Mając na uwadze wielość dokumentów strategicznych oraz rozproszenie informacji, GUS podjął się identyfikacji i uporządkowania miar monitorujących rozwój oraz zgromadzenia w jednym miejscu dokumentów strategicznych i danych dla potrzeb ich monitorowania. W ten sposób powstał system STRATEG, którego rolą jest zapewnienie społeczeństwu informacji na temat monitorowania rozwoju oraz wsparcie decydentów w procesie zarządzania strategicznego (krajem lub regionem).
Portal STRATEG zapewnia łatwy i szybki dostęp do danych statystycznych oraz ułatwia dokonywanie analiz (na poziomie krajowym i regionalnym) i porównań międzynarodowych. Dzięki nowoczesnym narzędziom do wizualizacji graficznej możliwa jest prezentacja danych na wykresach i mapach. Użytkownicy korzystający z systemu mogą również rozwijać swoją wiedzę, zapoznając się z definicjami i opisami wskaźników statystycznych.
Ponad dwuletni okres funkcjonowania systemu STRATEG dowodzi, że jest to bardzo przydatne narzędzie, wykorzystywane przez różne grupy użytkowników. O jego atrakcyjności decyduje usystematyzowana zawartość informacyjna, przyjazna forma prezentacji i intuicyjne użytkowanie.
Budowa systemu STRATEG przyczyniła się również do wzmocnienia pozytywnego wizerunku polskiej statystyki publicznej. Portal spotkał się z uznaniem zarówno na arenie krajowej jak i międzynarodowej, gdzie uzyskał status dobrej praktyki. Jego udostępnienie potwierdziło znaczenie Głównego Urzędu Statystycznego jako nowoczesnej instytucji i profesjonalnego partnera. Wartością dodaną tych działań, przynoszącą korzyści dla wszystkich zaangażowanych stron, jest wzajemna edukacja zarówno w kontekście statystycznym, jak również uwarunkowań budowy strategii rozwojowych i programów operacyjnych.
Szczególnym obszarem, który dostarcza danych do monitorowania rozwoju poprzez analizy sytuacji makroekonomicznej kraju oraz kształtowania na tej podstawie polityki społecznej i gospodarczej są rachunki narodowe. Są one źródłem wielu wskaźników leżących u podstaw zarówno krajowego, jak i europejskiego zarządzania gospodarczego. Dochód narodowy brutto (DNB) stanowi kluczowy element dla wyliczania budżetu Unii Europejskiej. Wskaźniki dotyczące relacji deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB są wykorzystywane do określania europejskich polityk fiskalnych w ramach procedury nadmiernego deficytu. Dane o PKB według regionów są wykorzystywane przy podziale funduszy strukturalnych. Dane statystyki publicznej, w tym rachunków narodowych, stanowią w znacznym zakresie podstawę informacyjną procedury nierównowag makroekonomicznych (ang. MIP). Istotą procedury jest monitorowanie polityk gospodarczych państw członkowskich w celu zapobiegania narastaniu nadmiernych nierównowag makroekonomicznych. Dane przekazują krajowe urzędy statystyczne oraz banki centralne (w tym GUS i NBP), aktywnie uczestniczące w ten sposób w kształtowaniu jednej z ważniejszych polityk koordynacji i nadzoru UE. Zakres statystyk przekazywanych przez GUS obejmuje obszar rachunków narodowych, statystyki cen oraz rynku pracy. Równolegle do opracowywania statystyk, z których pochodzą dane, GUS uczestniczy w tworzeniu europejskiego systemu jakości w tym obszarze.
Ponadto, wskaźniki dotyczące kwartalnego wzrostu PKB stanowią istotny element polityki monetarnej w strefie euro. Kluczowe zatem jest zapewnienie wysokiej porównywalności i dokładności danych. Gwarantuje to Europejski System Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA2010.
Więcej o wyzwaniach statystyki publicznej w najnowszej publikacji GUS pt. Statystyka publiczna – współczesne oblicza.
Źródło: Statystyka publiczna – współczesne oblicza, GUS Warszawa 2015
