Ochrona zdrowia i profilaktyka zdrowia stanowi jedno z zadań własnych samorządu terytorialnego. Zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej odnośnie ochrony zdrowia powinno być oparte o współpracę pomiędzy JST poszczególnych szczebli. Współpraca taka jest możliwa zarówno na poziomie realizacji zadań własnych samorządu terytorialnego jak i zadań zleconych w oparciu o przekazane środki finansowe na ich realizację.
Ustawa o działalności leczniczej daje możliwość utworzenia i prowadzenia podmiotu leczniczego przez JST w formie spółki kapitałowej oraz jednostki budżetowej. Ponadto na podstawie art. 7 u.d.l. możliwe jest dalsze prowadzenie podmiotu leczniczego w formie samodzielnego publicznego zakłady opieki zdrowotnej. Oznacza to, że JST posiadają wolność w wyborze formy organizacyjnej, podmiotu udzielającego świadczenia zdrowotne. Treść powyższej ustawy daje podstawy do współpracy JTS, poprzez łączenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla których organem tworzącym są JST –art. 66-68 u.d.l.Przy czym łączenie tych podmiotów nie musi ograniczać się do SP ZOZ –ów prowadzących działalność leczniczą tego samego rodzaju. Może, więc obejmować podmioty o różnych rodzajach działalności leczniczej: lecznictwo szpitalne, stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne inne niż świadczenie szpitalne (świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne, hospicyjne, świadczenia z zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień, psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego), lecznictwo ambulatoryjne. W sytuacji, gdy obowiązująca ustawa o działalności leczniczej nie przewiduje aktualnie możliwości tworzenia nowych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, to współpracy JST w tym zakresie może być realizowana przez przekształcenie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w spółkę prawa handlowego -spółkę kapitałową (art. 69 u.d.l.), jak również poprzez przystąpienie JST do tak utworzonej spółki, lub spółki nowopowstałej. Nie jest również wykluczony tryb osobnego przekształcenie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, dla którego organem tworzącym jest JST w spółki kapitałowe, aby następnie dokonać ich połączenia w oparciu o postanowienia ustawy kodeks spółek handlowych oraz regulacje dotyczące gospodarowania mieniem komunalnym.
Mocną stroną takich działań jest uzyskanie przez JST realnej możliwości wpływu na rodzaj i jakość udzielnych świadczeń zdrowotnych przez podmioty lecznicze, w drodze działań właścicielskich. Nie mniej jednak dotychczasowe doświadczenia funkcjonowania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wskazują na brak pełnej efektywność wykonywania zadań publicznych JST w zakresie zdrowia i profilaktyki zdrowotnej, w tej formie. Wynika to w dużej mierze z: mniejszej elastyczności działania takich podmiotów na zmieniające się warunki rynkowe, konkurencyjności rynku ochrony zdrowia oraz braku preferencji dla takich podmiotów przy zawieraniu umów z Narodowym Funduszem Zdrowia w ramach ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, a przede wszystkim jednak z konieczności ponoszenia przez JST nakładów na funkcjonowanie i rozwój tych podmiotów leczniczych, dla których są podmiotem tworzącym. Jednym ze sposobów obniżenia kosztów własnych funkcjonowanie takich podmiotów leczniczych jest nawiązywanie pomiędzy nimi współpracy na zasadach porozumień, umów w zakresie wzajemnego przekazywania kompetencji (zabezpieczenia potencjału) na potrzeby udzielania świadczeń w szczególności finansowanych ze środków publicznych. W tym zakresie możliwe jest wprost stosowanie regulacji kodeksu cywilnego. Oczywiście rola JST w koordynowaniu współpracy podmiotów leczniczych może przybrać różna formę. Z uwagi na konieczność zachowania zasad konkurencyjności nie może one przybierać formy działań monopolistycznych ograniczających konkurencje, przeciwnie przy realizacja zadań własnych JST w zakresie ochrony zdrowia pożądana jest współpraca ze wszystkimi uczestnikami tego segmentu usług.
Ustawa z 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (u.ś.o.z.) w art. 6 zalicza do zadań władz publicznych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej w szczególności:
- tworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia,
- analizę i ocenę potrzeb zdrowotnych oraz czynników powodującychich zmiany,
- promocję zdrowia i profilaktykę, mające na celu tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu,
- finansowanie w trybie i na zasadach określonych ustawą świadczeń opieki zdrowotnej.
Doprecyzowanie tych zadań dla gmin, powiatów i województw jest zawarte odpowiednio w art. 7-9 u.ś.o.z.
Analiza zadań własnych gminy (art. 7 u.ś.o.z.) wskazuje na konieczność współpracy z powiatowymi i wojewódzkimi jednostkami samorządowymi. Do zadań własnych gminy odnośnie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, ustawodawca zalicza w szczególności: opracowywanie i realizacja oraz ocenę efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy, przekazywanie powiatowi informacji o realizowanych programach zdrowotnych, inicjowanie i udział w wytyczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych zmierzających do zaznajamiania mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami, podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy.
Ważne jest aby wśród samorządów promować ideę współpracy poprzez wskazywanie przykładów oraz efektów działań podjętych wspólnie przez samorządy, także w obszarze zdrowia. Kumulowanie potencjału kilku lub kilkunastu gmin bądź powiatów pozwala bowiem na osiągnięcie lepszego efektu.
Źródło: Podrędcznik Współpraca jednostek samorządu terytorialnego w obszarze zdrowia opracowany w ramach projeku realizowanego przez ZPP pt. Kompetentny urząd, zadowoleni mieszkańcy – integracja działań JST dla poprawienia dostępności, jakości i efektywności świadczenia lokalnych usług publicznych współfinasowanego z Programu Operacyjnego Pomoc Teczniczna.
