Błędy w uchwale dotyczącej powołania rady seniorów wskazał wojewoda podlaski.
Rada pewnej gminy podjęła uchwałę w sprawie powołania Gminnej Rady Seniorów, nadając tym samym jej statut. Według organu nadzoru znalazły się tam jednak przepisy, które spowodowały jej unieważnienie.
Cele i zadania Rady Seniorów
Rada Gminy ustaliła, że Rada Seniorów ma charakter doradczy, inicjatywny i konsultacyjny dla organów gminy w sprawach dotyczących osób starszych, w szczególności w zakresie zadań na rzecz:
- zapobiegania i przełamywania marginalizacji osób starszych;
- integracji i wspierania aktywności osób starszych;
- profilaktyki, promocji i ochrony zdrowia osób starszych;
- zapewnienia seniorom dostępu do edukacji, rekreacji i kultury;
- podnoszenia uczucia bezpieczeństwa osób starszych;
- przełamania stereotypów na temat osób starszych.
Ponadto, w nadanym statucie rady, określono katalog zamknięty zadań Rady Seniorów.
Zdaniem organu nadzoru powyższe regulacje, w zakresie, w jakim ograniczają zakres spraw, które mogą być przedmiotem działania Rady Seniorów, są niezgodne z art. 5c ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, określającym charakter rady seniorów („Gminna rada seniorów ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny.”). Zawężenie obszaru działania Rady Seniorów jedynie do „spraw dotyczących osób starszych" stanowi nieuprawnioną modyfikację zapisów ustawy.
Również konkretny katalog zadań uznano za niedopuszczalny. Wskazane regulacje Statutu podjęte zostały, zdaniem wojewody, z przekroczeniem upoważnienia ustawowego zawartego w art. 5c ust. 5 ustawy. Przywołano tu wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 września 2021 r., sygn. akt III OSK 413/21: „Przepis ten stanowi, iż statut Rady powinien określać tryb wyboru jej członków i zasady działania. Przy czym "zasady działania" nie mogą być interpretowane w ten sposób, iż organ stanowiący gminy może wskazać cele działania Rady Seniorów oraz sposoby ich realizacji. Ustawa w art. 5c ust. 3 precyzyjnie wskazuje, że rada seniorów ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny, stanowiąc tym samym o zasadniczych kierunkach funkcjonowania Rady. Wskazanie celów Rady w uchwale stanowi wykroczenie poza zakres upoważnienia ustawowego.”.
Liczba członków rady
Rada Gminy w Statucie określiła, że "Rada Seniorów składa się z 3 do 7 członków". Organ nadzoru stanął jednak na stanowisku, że skład Rady Seniorów powinien zostać określony precyzyjnie, poprzez wskazanie konkretnej liczby osób, jaka będzie uprawniona do zasiadania w radzie.
„Tylko wówczas będzie można jednoznacznie określić, czy rada została prawidłowo powołana i może podejmować skuteczne działania, czy też konieczne jest jeszcze jej uzupełnienie o brakujących członków. Należy bowiem wskazać, iż statut rady seniorów, jako akt prawa miejscowego musi być sformułowany w sposób precyzyjny i czytelny, tak by wynikało z niego, kto, w jakich okolicznościach i jak się powinien zachować, żeby osiągnąć skutek wynikający z tego przepisu. Musi zatem zawierać sformułowania jasne, wyczerpujące, umożliwiające stosowanie niedopuszczalnego, sprzecznego z prawem luzu interpretacyjnego.” – pisze wojewoda.
Przedstawicielstwo osób starszych
Rada Gminy wskazała, że członkowie Rady Seniorów są powoływani przez Wójta Gminy Milejczyce spośród:
- przedstawicieli osób starszych, posiadających poparcie co najmniej 10 osób starszych zamieszkałych na terenie Gminy Milejczyce;
- przedstawicieli podmiotów zrzeszających minimum 50% osób starszych oraz podmiotów działających na rzecz osób starszych, wyznaczonych przez te podmioty.
Organ nadzoru zauważył, że ustawodawca wśród podmiotów uprawnionych do udziału w radzie seniorów nie ujął "przedstawicieli podmiotów zrzeszających minimum 50% osób starszych". Dlatego taki zapis statutowy stanowi nieuprawnioną modyfikację zapisów ustawowych.
Wiek członków rady
Rada postanowiła, że kandydat do Rady Seniorów jak i osoba starsza udzielająca poparcia, w dniu upływu terminu zgłaszania kandydatur do Rady Seniorów musi mieć ukończone co najmniej 60 lat. Jednak w art. 5c ust. 4 ustawy, nie wskazano, że członkami rady seniorów mogą być jedynie osoby w określonym wieku. Zgodnie z ustawą rada seniorów składa się z przedstawicieli osób starszych – dla organu nadzoru oznacza to, że jedynie wskazanie co do wieku osób popierających kandydata do rady ma umocowanie w ustawie. Wskazano na przywołany wyżej wyrok NSA, gdzie skład orzekający stwierdził, iż ustawa pozwala na uczestnictwo w Radzie Seniorów niezależnie od wieku członka tej Rady, o ile osoba ta jest przedstawicielem osób starszych albo podmiotów działających na rzecz tych osób. Do uchwałodawcy należy określenie trybu wyboru członków Rady tak, aby zapewnić osobom starszym realną możliwość wyboru własnych przedstawicieli. Wymóg ten nie jest jednak równoznaczny z zawężeniem legitymacji biernej wyłącznie do „seniorów".
Wygaśnięcie mandatu
W uchwalonym przez radę gminy statucie, określono jedynie, że członkostwo w Radzie Seniorów ustaje przed upływem kadencji na skutek pisemnej rezygnacji członka lub śmierci członka Rady Seniorów. Zdaniem wojewody podlaskiego, nie wyczerpuje to jednak uregulowań ustawowych, która nakłada też obowiązek określenia kwestii odwołania członków Rady Seniorów przed upływem kadencji. Kwestie określone w art. 5c ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym (która mówi m.in. o odwoływaniu członków) obligatoryjnie muszą zostać ustalone w Statucie Rady Seniorów. Wszystkie kwestie określone w tym przepisie składają się na treść Statutu i pominięcie którejś z nich powoduje, że jest to błąd oceniany w kontekście zgodności z prawem uchwały.
Opracowano na podstawie: rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podlaskiego z dnia 29 lipca 2024 r., sygn. NK-II.4131.144.2024.AJ
