Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie stają przed wyzwaniem dotyczącym wstępnej kwalifikacji kandydatów, będących obywatelami Ukrainy do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, w sytuacji gdy pobyt danego kandydata odbywa się na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, bez prawa pobytu stałego czy statusu uchodźcy.
W związku z czym rodzi się pytanie: czy kandydatka może pełnić funkcję rodziny zastępczej/rodzinnego domu dziecka będąc obywatelem Ukrainy, przebywając na terenie Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa? (dla potrzeby artykułu przyjęto, że mamy do czynienia z kandydatką, natomiast identyczna odpowiedź znajdzie zastosowanie w przypadku kandydata).
Artykuł 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa stanowi, że jeżeli obywatel Ukrainy, który przybył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny do dnia 30 września 2025 r. W świetle powyższego należy stwierdzić, że pobyt kandydatki do dnia 30 września 2025 r. na terytorium RP jest legalny.
Przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w art. 42 określają wymagania w stosunku do osób tworzących rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka. I tak, art. 42 w ust. 1 pkt 6 wskazuje, że pełnienie funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które przebywają na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, z tym że w przypadku cudzoziemców ich pobyt jest legalny. Zatem trzeba wskazać, że skoro pobyt kandydatki w Polsce jest legalny to spełnia ona wskazane w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej kryterium.
Odnosząc się do wątpliwości, że kandydatka nie może pełnić funkcji rodziny zastępczej/rodzinnego domu dziecka ponieważ, jej pobyt jest legalny do września 2025 r. i nie wiadomym jest, w jaki sposób zostanie uregulowany jej pobyt na terenie RP po tej dacie, należy wskazać na następujące kwestie.
Po pierwsze, organizator rodzinnej pieczy zastępczej, na wniosek kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, przeprowadza na podstawie oceny spełniania warunków, o których mowa w art. 42 ust. 1 i 2, wstępną kwalifikację kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Ocenę spełnienia warunków przeprowadza według aktualnego stanu faktycznego i prawnego, a nie bada sytuacji niepewnej, mogącej wystąpić w przyszłości. Przypominam, że ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, była już wielokrotnie nowelizowana i nie jest wykluczone (a wręcz wysoce prawdopodobne), że termin w którym pobyt obywateli Ukrainy na terytorium RP uznaje się za legalny może zostać przedłużony na dalsze okresy.
Po drugie, ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach określa różne przesłanki legalności pobytu, niektóre z nich mają charakter czasowy. Dla przykładu taki czasowy (mogący ulec zmianie) charakter mają przesłanki określone w art. 211 wyżej wymienionej ustawy, które określają warunki udzielenia zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Pomimo tego, że przesłanki określone w art. 211 ustawy o cudzoziemcach mogą ulec zmianie, to ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w art. 5 ust. 3 lit. a wskazuje, że ustawa ma zastosowanie również do rezydentów długoterminowych UE.
W końcu zaś, należy wskazać, że nie jest wykluczone, że kandydatka do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka będąca obywatelką Ukrainy, nabędzie uprawienia do złożenia wniosku o legalny pobyt czasowy na innej przesłance określonej w ustawie o cudzoziemcach np. podejmując pracę na terytorium RP lub status uchodźcy, do czasu wygaśnięcia przepisów dotyczących legalności pobytu obywateli Ukrainy w Polsce.
W świetle przytoczonych argumentów, na zadane pytanie, należy odpowiedzieć, że kandydatka, obywatelka Ukrainy, może pełnić funkcję rodziny zastępczej/rodzinnego domu dziecka na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
