Kwestię przyznawania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły do których uczęszcza dziecko, z powodu COVID-19 pierwotnie uregulowano w art. 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Stan prawny od 8 marca do 25 marca br.

W myśl zapisów powołanego przepisu ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa o świadczeniach pieniężnych) przysługiwał dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni (ust. 1).

Zakres podmiotowy

Powołany przepis dotyczył ubezpieczonego zwolnionego od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

Zasady przyznawania dodatkowego zasiłku opiekuńczego

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznawany był w trybie i na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych i nie był wliczany do okresu zasiłkowego wskazanego w art. 33 ust. 1 pkt 1 tj. nie dłużej niż przez okres 60 dni w roku kalendarzowym. Za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, zasiłek opiekuńczy o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy  świadczeniach pieniężnych nie przysługiwał (ust. 2).

Okres obowiązywania

Przepisy w powyższym brzmieniu miały obowiązywać od 8 marca br. i miały utracić moc po upływie 180 dni od tego dnia (art. 36 ust. 1 ustawy).

Stan prawny od 26 marca br.

W projekcie ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustawy z druku sejmowego nr 299 zaproponowano nowelizację art. 4 (art. 1 pkt 3 projektu).

W porównaniu do pierwotnego rozwiązania zaproponowano następujące zmiany (w art. 4 ust. 1):

1. rozszerzenie zakresu przedmiotowego o inne placówki do których uczęszcza dziecko a także niemożność sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna;
2. rozszerzenie zakresu podmiotowego o konieczność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Dodano także ustęp 1a przyznający prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego przez okres nie dłuższy niż 14 dni ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dorosłą osobą niepełnosprawną, w przypadku zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu COVID-19, do których uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna.

Nowością jest także ust. 3 zgodnie z którym Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania COVID-19, w drodze rozporządzenia, określić dłuższy okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego niż wskazane powyżej, biorąc pod uwagę okres na jaki zostały zamknięte żłobki, kluby dziecięce, przedszkola, szkoły, placówki pobytu dziennego oraz inne placówki lub okres niemożności sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych.

Zasady przyznawania dodatkowego zasiłku opiekuńczego pozostały bez zmian w stosunku do tych opisanych dla wcześniejszego stanu prawnego (ust. 2).

Zasiłek dla rolników

Nowością jest, że w projekcie ustawy w art. 1 pkt 4 w dodawanym art. 4a uregulowano także możliwość otrzymania zasiłku opiekuńczego przez osoby, o których mowa w art. 7 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 16 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Co do zasady kwestię uregulowano analogicznie jak powyżej, z tym że pomoc ta nosi nazwę „zasiłek opiekuńczy” i określono że przysługuje on za każdy dzień w wysokości 1/30 z kwoty emerytury podstawowej w rozumieniu art. 6 ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Obecnie wysokość emerytury podstawowej po waloryzacji wynosi 972,40 zł. Stawka dzienna wyniesie zatem 32,41 zł (972,40 zł / 30 dni = 32,41 zł). Dodatkowo zasiłek ten będzie finansowany z budżetu państwa za pośrednictwem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Dodatkowo do zasiłku tego nie będą miały zastosowania przepisy ustawy o finansach publicznych dotyczące tego, że:

• zmiany planu finansowego państwowego funduszu celowego nie mogą powodować zwiększenia dotacji z budżetu państwa (art. 29 ust. 10);
• zmiany kwot przychodów i kosztów państwowego funduszu celowego ujętych w planie finansowym dokonuje odpowiednio minister lub organ dysponujący tym funduszem po uzyskaniu zgody Ministra Finansów i opinii sejmowej komisji do spraw budżetu (art. 29 ust. 12);
• ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych koszty - mogą ulec zwiększeniu, jeżeli zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu lub zwiększenia planowanego stanu zobowiązań (art. 52 ust. 2 pkt 2 lit. b).

W przypadku tego zasiłku zakres podmiotowy nie będzie obejmował kwestii opisanych w dodanym do art. 4 ust. 1a, a także nie mają do niego zastosowania regulacje związane z wliczaniem jego okresu do ustawowego limitu oraz związane ze zbiegiem prawa do świadczeń (jest to związane z tym, że rolnikom do tej pory nie przysługiwał zasiłek opiekuńczy).

Okres obowiązywania

Przepisy w znowelizowanym brzmieniu będą miały moc obowiązującą od 26 marca br. i zgodnie z art. 1 pkt 19 projektu zmieniającego art. 36 ust. 1 ustawy przepisy te utracą moc po upływie 180 dni od dnia wejścia w życie pierwotnej ustawy tj. 180 dni od dnia 8 marca br.

Wzajemna relacja dwóch stanów prawnych

 Ze względu na zmianę stanu prawnego a także fakt, że projekt zakłada przyznanie kolejnego dodatkowego zasiłku opiekuńczego uregulowano w projekcie także kwestię wzajemnej korelacji omawianego przepisu w wersji sprzed i po nowelizacji.

Po pierwsze do osób, które na dzień wejścia w życie projektu ustawy nie skorzystają w całości z dodatkowego zasiłku opiekuńczego, przepis art. 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych stosuje się w brzmieniu dotychczasowym. Oznacza to, że osoby takie mogą w pierwszej kolejności wykorzystać w całości dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznany na podstawie pierwotnego brzmienia przepisu a później mogą wykorzystać kolejny dodatkowy zasiłek przyznany przez znowelizowane przepisy (art. 76 projektu).

Po drugie do okresu kolejnych 14 dni przyznanych na podstawie znowelizowanych przepisów nie wlicza się dotychczas wykorzystanego okresu dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Ma to zagwarantować możliwość skorzystania dwukrotnie z dodatkowego zasiłku opiekuńczego.