Czy dowodem własności pojazdu wystarczającym do dokonania rejestracji jest umowa sprzedaży zawarta przez jednego z małżonków w sytuacji, gdy pojazd był przedmiotem wspólności małżeńskiej?Odpowiedź: Tak, przeniesienie własności pojazdu stanowiącego przedmiot wspólności małżeńskiej może nastąpić na podstawie umowy zawartej przez jednego ze współmałżonków. 

Uzasadnienie: Zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym rejestracji dokonuje się na podstawie dowodu własności pojazdu. Dowodem tym może być w szczególności umowa sprzedaży – co potwierdza §4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 22 lipca 2002 roku w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów. Postawione pytanie jest zatem w swojej istocie pytaniem o dopuszczalność samodzielnego rozporządzenia pojazdem stanowiącym przez jednego ze współmałżonków w sytuacji, gdy pojazd ten był przedmiotem wspólności małżeńskiej.  

Odpowiedzi udzielają przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Do 20 stycznia 2005 roku oboje małżonkowie co prawda byli uprawnieni do wykonywania samodzielnie zarządu majątkiem wspólnym, jednakże do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu – a zatem w szczególności zbycia poszczególnych składników majątkowych – potrzebna była zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym (por. art. 36 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Obowiązek uzyskania zgody jest ograniczony do enumeratywnie wymienionych przypadków, którymi są:

1.  czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków (art. 37 §1 pkt 1 KRO);
2. czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal (art. 37 §1 pkt 2 KRO);
3. czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa (art. 37 §1 pkt 3 KRO);
4. darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych (art. 37 §1 pkt 4 KRO);
5. jednostronne czynności prawne (art. 37 §4 KRO).

Oznacza to, że – jak trafnie wskazuje doktryna (vide Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, pr.zb. p.red. H.Doleckiego i T.Sokołowskiego, Wolters Kluwer, Warszawa 2010) – wykonywany przez małżonków zarząd ma najszerszy charakter w porównaniu z innymi sytuacjami prawnymi, związanymi ze współuprawnieniem kilku osób względem tego samego majątku (np. zarządem wykonywanym przez współspadkobierców) albo tej samej rzeczy (np. zarządem sprawowanym przez współwłaścicieli ułamkowych). Ponieważ więź łącząca małżonków jest silniejsza niż więź łącząca współspadkobierców lub współwłaścicieli rzeczy wspólnej w częściach ułamkowych, ta okoliczność musi oddziaływać na istotę omawianego zarządu. W szczególności zakłada się istnienie jak najszerszego wzajemnego zaufania, co uzasadnia ograniczenie do minimum wzajemnej kontroli.

Oznacza to jednak, że w świetle obecnego stanu prawnego zbycie pojazdu należącego do wspólności małżeńskiej – jako czynność nie objęta obowiązkiem uzyskania zgody współmałżonka – może być dokonana samodzielnie przez jednego z małżonków. Taka umowa musi być honorowana przez organy administracji publicznej jako prawnie skuteczna.

Z tego względu udzielono odpowiedzi jak na wstępie.

Uwaga: Należy jeszcze raz podkreślić, że przedmiotowa opinia odnosi się do pojazdu stanowiącego przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Przepisy dotyczące rejestracji pojazdów nie rozróżniają współwłasności łącznej (której przykładem jest wspólność małżeńska) i współwłasności w częściach ułamkowych. Pociąga to za sobą konieczność każdorazowej weryfikacji charakteru współwłasności pojazdu przysługującej dwojgu małżonków.