Zgodnie z art. 77 ust. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karno-skarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy. Pomocnej dla organów kontroli wykładnie tego przepis dokonał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 5 marca 2013 r. sygn. II OSK 2111/11.

W ocenie Sądu, przepis ten jest wyrazem koncepcji zakazu użycia owoców zatrutego drzewa, czyli zakazu dowodowego polegającego na tym, że w imię ochrony wyżej cenionych wartości zakazuje się użycia w określonym postępowaniu dowodu uzyskanego w sposób naruszający te chronione wartości. Jest to instytucja prawna w polskim systemie prawa wyjątkowa. Z reguły w różnych procedurach, mimo istniejących ograniczeń, obowiązuje zasada prawdy materialnej (obiektywnej), której obce są formalne ograniczenia dowodowe, w tym zakaz użycia owoców zatrutego drzewa. Ten wyjątkowy charakter zakazu użycia owoców zatrutego drzewa nakazuje wykładać art. 77 ust. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej bardzo ściśle.

Mając to na uwadze wskazać należy, że mówi on o tym, że dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy nie mogą stanowić dowodu w różnych dalej wymienionych postępowaniach. Zakaz użycia dotyczy zatem konkretnych dowodów. Z art. 77 ust. 6 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie wynika natomiast, aby każde uchybienie przepisom prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, bez względu na jego wagę, powodowało uznanie całej kontroli za niebyłą i tym samym stanowiło przeszkodę do wydania zarządzenia pokontrolnego.

Źródło: Orzecznictwo NSA