11 lutego br. Związek Powiatów Polskich zwrócił się do Prezydenta Andrzeja Dudy o zawetowanie ustawy z 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw.

Jak wskazał ZPP projektowana nowelizacja jest całkowitym zaprzeczeniem roli i zadań jakie w związku z kształtowaniem lokalnej polityki oświatowej wykonują jednostki samorządu terytorialnego. Stanowi także odebranie wspólnotom samorządowym możliwości decydowania, o tak istotnej sferze zadań publicznych, jaką jest oświata i nie ma merytorycznych podstaw.

Do powyższych wniosków bezsprzecznie prowadzi analiza poniżej opisanych przepisów ustawy:

• to kurator oświaty będzie posiadał kompetencję do wygaszenia powierzenia stanowiska dyrektora (pomimo, że to organ prowadzący wykonuje w stosunku do dyrektora czynności z zakresu prawa pracy) co m.in. doprowadzi do uwikłania organów prowadzących (jednostki samorządu terytorialnego) w sprawy sądowe i ponoszenia odpowiedzialności, w tym finansowej za decyzje podejmowane przez kuratorów oświaty;
• na poziomie ustawowym zostanie określony katalog przesłanek uniemożliwiających likwidację/przekształcenie jednostek oświatowych; wadliwa konstrukcja przepisu może doprowadzić do tego, że likwidacja szkoły będzie niemal niemożliwa;
• prawie każda decyzja zarządcza będzie wymagała uzyskania zgody kuratora oświaty – utworzenie zespołu szkół; powołanie na stanowisko dyrektora osoby niebędącej nauczycielem; wybór na dyrektora ustalonego przez organ prowadzący kandydata, jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata; powierzanie w uzasadnionych przypadkach stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na okres krótszy niż 5 lat szkolnych; odwoływanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora w przypadkach szczególnie uzasadnionych w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia;
• transparentność działania organizacji społecznych w szkołach będzie sprowadzona do informowania rodziców, tylko o zajęciach prowadzonych przez takie organizacje, które uzyskały pozytywną opinię kuratora oświaty. Jeżeli celem ustawy miało być oddanie decyzji w ręce rodziców, to powinni oni uzyskać realne prawo oceny propozycji jakie przedstawiają wszystkie organizacje, wyrażające chęć prowadzenia zajęć dodatkowych w jednostkach oświatowych. Wtedy moglibyśmy mówić o prawdziwej transparentności.

Związek Powiatów Polskich krytycznie ocenił sytuację, w której organ prowadzący nie będzie mógł decydować o funkcjonowaniu lokalnej oświaty ale będzie ponosił odpowiedzialność i konsekwencje decyzji podejmowanych przez kuratora oświaty (np. roszczenia zwalnianych z winy kuratorów dyrektorów, czy utrzymywanie szkół, do których uczęszcza w skrajnych przypadkach kilku uczniów). Ma to szczególnie istotne znaczenie także w kontekście niedoszacowania części oświatowej subwencji ogólnej. Udział subwencji oświatowej w pokryciu wydatków bieżących w przypadku wszystkich poziomów jednostek samorządu terytorialnego rokrocznie spada. W przypadku powiatów ziemskich w latach 2010-2019 wskaźnik ten zanotował spadek o 10 p.p. W tym też okresie wysokość środków wydatkowanych ogółem przez samorządy powiatowe na oświatę z innych dochodów własnych niż część oświatowa subwencji ogólnej wzrosła o 39%. W samym roku 2019 samorządy powiatowe, wydatkowały na oświatę z innych dochodów własnych niż subwencja oświatowa ponad 2,2 mld zł, natomiast w roku 2015 było to ponad połowę mniej.

W kontekście zasad funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego ustawa godzi w zasadę samodzielności samorządów oraz konstytucyjną zasadę subsydiarności. W uzasadnieniu do projektu przedmiotowej ustawy można wyczytać, że cyt. „Z przepisów Konstytucji RP nie wynika, aby sprawami dotyczącymi oświaty czy edukacji publicznej musiał się zajmować samorząd terytorialny, a w szczególności sprawami dotyczącymi: wyboru dyrektora, zawieszenia dyrektora, odwołania dyrektora czy wyboru określonej liczby członków komisji konkursowej wybierającej dyrektora.”, a także, że „zgodnie z Konstytucją RP jednostki samorządu terytorialnego mogłyby w ogóle nie zajmować się sprawami dotyczącymi edukacji publicznej.”. Przedstawione stanowisko wyraża brak podstawowej, systemowej wiedzy na temat zasad funkcjonowania oraz ustroju jednostek samorządu terytorialnego. Powoływanie kierowników własnych jednostek organizacyjnych (np. szkoły lub placówki) wynika bowiem wprost z konstytucyjnej zasady samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, natomiast „edukacja publiczna” stanowi jeden z podstawowych obszarów, w zakresie którego samorząd realizuje zadania służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Ministerstwo Edukacji i Nauki podważa więc istotę funkcjonowania samorządu, jako wspólnoty, której podstawowym celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców.

W związku z tak istotnym naruszeniem przez przedmiotową ustawę fundamentalnych zasad funkcjonowania samorządu; tworzeniem jedynie „pozorów” transparentności i podważeniem roli mieszkańców w zakresie organizowania i kształtowania lokalnej polityki oświatowej, ZPP za niezbędne uważa zawetowanie ustawy z 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw.

Ustawa, która negatywne skutki rozciąga na wszystkie środowiska oświatowe, nie powinna stać się prawem powszechnie obowiązującym. 

Związek Powiatów Polskich pokłada nadzieję, że Pan Prezydent mając na celu dobro obywateli ale także jako osoba której bliskie są sprawy oświaty, podzieli wyrażony przez ZPP pogląd.