Uzyskanie pozytywnej opinii kuratora oświaty jest wymagane w przypadku likwidacji szkoły lub placówki publicznej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Jak już zostało zauważone we wcześniejszych artykułach, nowelizacja ustawy o systemie oświaty z 29 grudnia 2015 r. przywróciła obowiązek uzyskania pozytywnej opinii kuratora (od roku 2009 wystarczyło zasięgnięcie opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny a przed rokiem 2009 wymagana była opinia pozytywna).

Jak wskazano w uzasadnieniu do tej zmiany (druk nr 106) „ma ona na celu przywrócenie kontroli kuratorów oświaty nad działaniami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie racjonalnego kształtowania sieci publicznych szkół i przedszkoli. Ustalenie przez radę gminy  sieci publicznych przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego będzie możliwe po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Kurator oświaty oceni czy projektowana sieć przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego zapewni wszystkim dzieciom zamieszkałym na terenie gminy, obowiązanym do realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego możliwość spełniania tego obowiązku. Taka sama zasada będzie dotyczyła ustalenia przez radę gminy lub radę powiatu planu sieci publicznych szkół. Kurator opiniując projekt planu sieci szkół oceni czy nowy kształt sieci umożliwi dzieciom i młodzieży zamieszkałym na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki”.

Opinia kuratora jest wydawana w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Należy podkreślić, że przedmiotowa opinia nie musi zostać wydana przed podjęciem uchwały o likwidacji szkoły publicznej prowadzonej przez samorząd terytorialny. Chodzi jedynie o to, aby do opinii takiej doszło przed faktyczną likwidacją szkoły (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (do 2003.12.31) w Warszawie z dnia 22 sierpnia 2000 r., I SA 560/00).

Ustawodawca nie wskazał merytorycznych przesłanek wydania opinii o zamierzonej likwidacji szkoły, ale uznaje się, że nie mogą być ona uznane za dowolne (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie  z dnia 2 sierpnia 2006 r.  I OSK 1128/05).

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 maja 2002 r. K 29/00 (wydany w stanie prawnym, gdy wymagane było uzyskanie pozytywnej opinii kuratora oświaty), gdzie Trybunał stwierdził, że „Kurator oświaty nie działa w tym przypadku arbitralnie, lecz jest związany konkretnymi normami prawnymi, wynikającymi m.in. z przepisu art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty (…). Ale nie sposób zgodzić się (…) że przesłanki upoważniające kuratora do niewydania pozytywnej opinii w przedmiocie likwidacji szkoły ograniczają się jedynie do katalogu zawartego w art. 59 ust. 1 ustawy. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego można ich także upatrywać w art. 17 ust. 3 ustawy o systemie oświaty (…). Kurator miałby podstawę do tej swoistej negatywnej opinii również w przypadku, gdyby gmina nie dawała gwarancji wypełnienia także tych ostatnich obowiązków, poprzez zapewnienie odpowiednich środków transportu, bądź w drodze zarezerwowania w budżecie potrzebnych kwot na ewentualne pokrycie kosztów dojazdów uczniów do szkół. To samo należy odnieść do obowiązku gminy, płynącego z art. 17 ust. 3a ustawy, regulującego szczególne uprawnienia dzieci niepełnosprawnych.

Wyliczenie powyższe nie jest - zdaniem Trybunału Konstytucyjnego - wyczerpujące, ale każdorazowa "negatywna opinia" kuratora w przedmiotowej kwestii musi wskazać - co należy mocno podkreślić - podstawę prawną, nakładającą na organ prowadzący szkołę konkretny obowiązek, związany z zapewnieniem uczniom likwidowanej szkoły zrealizowania wszystkich tych uprawnień, które wynikają z norm prawnych zawartych w ustawie o systemie oświaty lub w innych ustawach. Dopiero bowiem niewykonanie lub realna groźba niewykonania takiego konkretnego, wyraźnie wskazanego w ustawie obowiązku, mogłaby prowadzić do odmowy wydania "pozytywnej opinii". W przeciwnym bowiem wypadku słusznie postawiono by kuratorowi zarzut działania arbitralnego”.

Powyższe stanowisko, jest w pełni aprobowane przez judykaturę.