Zasiłek celowy został uregulowany w art. 39 ustawy o pomocy społecznej. Przyjmuje się, że przyznanie zasiłku celowego uzależnione jest od dochodu. Choć w przeciwieństwie do zasiłku stałego i okresowego ustawodawca nie sformułował wyraźnie tego obowiązku, to wynika on z art. 8 ust. 1 ustawy.
Kryteria dochodowe są takie same, jak w przypadku pozostałych świadczeń (701 zł dla osoby samotnie gospodarującej i 528 zł dla osoby w rodzinie). Zgodnie z powołanym przepisem zasiłek celowy przyznawany jest w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. Niezbędna potrzeba to taka, bez zaspokojenia której osoba nie może egzystować, to potrzeba związana z codziennym funkcjonowaniem każdego człowieka i niezbędna do normalnej, godnej egzystencji na poziomie elementarnym. Z kolei ust. 2 art. 39 ustawy o pomocy społecznej, jedynie przykładowo precyzuje cele na jakie może być przyznany zasiłek celowy, a więc w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Zasiłek celowy może też służyć na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne w odniesieniu do osób bezdomnych i innych niemających dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Aby zasiłek celowy specjalny mógł zostać przyznany muszą wystąpić szczególnie uzasadnione przypadki. W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że owe szczególne przypadki, o jakich mowa w art. 41 ustawy, muszą być tak wyraziste i odbiegające od sytuacji osób spełniających kryterium dochodowe, że uzasadniają przyznanie tej szczególnej pomocy, co w konsekwencji prowadzi do zrównania sytuacji osób osiągających dochody przekraczające przyjęty przez ustawodawcę próg dochodowy z sytuacją osób, które takich dochodów nie uzyskują.
Podkreśla się także, że owe szczególne przypadki wynikają z okazjonalności, nadzwyczajności jakiegoś zdarzenia, które jest na tyle dotkliwe w skutkach, że dana osoba nie jest w stanie sobie z nim poradzić nawet przy wykazaniu się właściwą zapobiegliwością. Szczególnie uzasadniony przypadek to taka sytuacja życiowa osoby lub rodziny, która ponad wszelką wątpliwość, bez konieczności wnikliwych zabiegów interpretacyjnych istniejącego stanu rzeczy, pozwala stwierdzić, że tak drastyczne, tak dotkliwe w skutkach i ingerujące w plany życiowe zdarzenia nie należą do zdarzeń codziennych ani do zdarzeń nadzwyczajnych.
Stąd specjalny zasiłek celowy powinien być traktowany jako wyjątkowa, szczególna pomoc doraźna na konkretny cel bytowy, w sytuacji, gdy uzyskiwany dochód przekracza ustawowe kryterium dochodowe, a nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań strony i zwyczajnych świadczeń z pomocy społecznej. Przyznanie tego rodzaju zasiłku powinno uwzględniać okoliczności konkretnej sprawy (w tym indywidualną sytuację strony i ogólną sytuację pozostałych potrzebujących) oraz cele i zadania pomocy społecznej (art. 2 pkt 1 i art. 3 pkt 1 ustawy). Odstępstwo od konieczności spełnienia kryterium dochodowego powoduje, że przyznanie pomocy takim osobom, w sytuacji ograniczonych środków finansowych i dużej liczby uprawnionych oraz osób oczekujących na wsparcie, wymaga wyjątkowych okoliczności.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 listopada 2024 r., sygn. II SA/Kr 245/24
Źródło: CBOSA
