W roku 2014 w Polsce zaledwie co szesnaste dziecko do trzeciego roku życia miało zapewnione miejsce w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Najmniejszy dostęp do opieki nad najmłodszymi dziećmi występuje w regionach: świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim i lubelskim. W najmniej korzystnej sytuacji pod względem stopnia upowszechnienia edukacji przedszkolnej pozostają z kolei dzieci z województw: warmińsko-mazurskiego, pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, zachodniopomorskiego, podlaskiego. To wybrane wyniki analiz przeprowadzonych na potrzeby raportu dotyczącego możliwości interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w perspektywie roku 2020, opracowanego przez resort rozwoju.
W Polsce mało przedszkolaków
W Europie średnio 91,8 proc. dzieci w wieku czterech lat objętych jest edukacją przedszkolną. Najwyższe upowszechnienie edukacji przedszkolnej występuje we Francji i na Malcie (100 proc.) oraz w Belgii, Danii, Irlandii, Hiszpanii, Włoszech, Luksemburgu, Niderlandach (powyżej 97 proc.). Najniższy wskaźnik spośród UE-28 występuje w Polsce (66,4 proc.), Chorwacji (57,8 proc.), Grecji (58 proc.). Udział polskich trzy- i czterolatków w edukacji przedszkolnej w 2014 roku wyniósł 71,6 proc. W relacji do roku 2-17 nastąpił przyrost o 30 pkt. proc.
Różnice geograficzne
Od 2007 r. wzrasta upowszechnienie edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-4 lata w poszczególnych województwach. Największy przyrost odsetka dzieci uczęszczających do przedszkola zanotowano w województwie świętokrzyskim (39 pkt. proc.) i lubelskim (ponad 37 pkt. proc.). Najwyższy udział dzieci w edukacji przedszkolnej miał miejsce w województwach: opolskim (83,2 proc.), śląskim i mazowieckim (po 77,6 proc.) oraz wielkopolskim (76,9 proc.). Najniższy stopień upowszechnienia edukacji przedszkolnej odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (58,7 proc.), kujawsko-pomorskim (61,6 proc.) oraz podkarpackim (64 proc.). Średniej dla kraju (71,6 proc.) w 2014 roku nie przekroczyło aż 10 województw. Różnica pomiędzy województwem z najwyższym i najniższym poziomem upowszechnienia edukacji przedszkolnej wynosi 24,5 pkt. proc.
W Polsce występuje zróżnicowanie edukacji przedszkolnej na linii miasto-wieś. Udział dzieci w edukacji przedszkolnej w 2014 r. na wsi wyniósł 50,2 proc., czyli 36,9 pkt. proc. mniej niż w mieście. Dysproporcja udziału dzieci ze wsi i miasta w edukacji przedszkolnej ulega zmniejszeniu. W 2007 r. różnica wynosiła 42,5 pkt. proc., natomiast w 2014 r. 36,9 pkt. proc. Nie jest to znaczny spadek, ale w opinii autorów badań warto zauważyć, iż dystans ten zmniejszał się regularnie od 2008 do 2013 r. W 2014 r. nastąpił nieznaczny wzrost tej różnicy o 0,5 pkt. proc. w stosunku do poprzedniego roku. Najmniejsza dysproporcja w uczęszczaniu dzieci do przedszkoli na wsi i w mieście zarówno w 2007, jak i 2014 r. wystąpiła w województwach: śląskim, opolskim i pomorskim. Największe zróżnicowanie w tym zakresie zauważalne jest w województwach: warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim i podlaskim. Natomiast wysoce niepokojącym zjawiskiem jest fakt, iż w województwie warmińsko-mazurskim i opolskim różnica pomiędzy udziałem dzieci w edukacji przedszkolnej na wsi i w mieście od 2007 r. jeszcze się pogłębiła (odpowiednio o 6 i 4 pkt. proc.).
Wnioski
Jak czytamy w raporcie, wnioski płynące z badania ewaluacyjnego dot. sytuacji systemu edukacji na poziomie regionalnym wskazują, iż niezbędne jest wdrożenie systemowego wsparcia w zakresie prowadzenia dodatkowych działań w przedszkolach znajdujących się na najuboższych terenach, poprzez możliwość udziału w dodatkowych zajęciach zarówno w placówce przedszkolnej, jak i poza nią oraz większe uczestnictwo rodziców w życiu przedszkola. Ponadto wnioski z badania pokazują potrzebę wsparcia dzieci z problemami rozwojowymi oraz o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Istotne jest wsparcie w postaci modernizacji istniejących placówek połączone z kompleksowym wsparciem dla pedagogów, zwłaszcza z zakresu wykorzystywania nowych metod w codziennej pracy z dziećmi.
Źródło: Analiza sytuacji województw w obszarach oddziaływania Europejskiego Funduszu Społecznego w latach 2007- 2014; Ministerstwo Rozwoju, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego; Warszawa, marzec 2016 r.
