Badania pokazują, że w ostatnich kilkudziesięciu latach indywidualna mobilność, mierzona odległościami pokonywanymi przez ludzi, znacząco wzrosła. Budżet czasu przeznaczany na transport oraz liczba podróży pozostały jednak na podobnym poziomie. Rozwój motoryzacji indywidualnej i zwiększenie prędkości przemieszczania się przyczyniły się do rozrostu obszarów zurbanizowanych oraz wydłużenia tras pokonywanych w poszukiwaniu pracy czy wypoczynku. Samochód, dzięki swojej dostępności i licznych zaletach, stał się w Europie i na świecie nieodłącznym elementem codziennego życia.

Dynamikę wzrostu wskaźnika motoryzacji dobrze obrazują dane Eurostatu. W 2023 roku na 1000 mieszkańców Unii Europejskiej przypadało 571 samochodów osobowych, podczas gdy w Polsce liczba ta wynosiła 601. W latach 2014-2023 średnia liczba aut w UE wzrosła o 12,8% (z 506 do 571 samochodów na 1000 mieszkańców), a w Polsce o 14,3% (z 526 do 601).

Wzmożony ruch samochodowy w miastach wiąże się jednak z licznymi problemami: korkami, trudnościami z parkowaniem, hałasem, zanieczyszczeniem powietrza oraz wyzwaniami w zakresie bezpieczeństwa. Kluczową rolę w ich rozwiązywaniu odgrywa skuteczna kontrola przestrzegania przepisów przez kierowców oraz odpowiednia polityka prewencyjna.

Jednym z najdotkliwszych skutków wzrostu motoryzacji jest zanieczyszczenie powietrza powodowane przez pojazdy spalinowe. Emisja pyłów zawieszonych PM_2,5 i PM₁₀, tlenków azotu oraz dwutlenku węgla znacząco wpływa na jakość środowiska. Według raportu Banku Światowego z 2020 roku miasta odpowiadają za ⅔ światowego zużycia energii i ponad 70% emisji gazów cieplarnianych. Jednocześnie to właśnie one są najbardziej narażone na skutki zmian klimatu. W odpowiedzi na te wyzwania wprowadzono w Polsce koncepcję Stref Czystego Transportu (SCT).

Warszawa uruchomiła Strefę Czystego Transportu 1 lipca 2024 roku. Równolegle inne duże polskie miasta intensywnie przygotowują się do wdrożenia podobnych rozwiązań. Temat stał się szczególnie istotny po nowelizacji Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, podpisanej przez Prezydenta pod koniec 2024 roku. Nowe przepisy nakładają na miasta powyżej 100 tysięcy mieszkańców obowiązek ustanawiania SCT w przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów dwutlenku azotu (NO₂) w powietrzu.

Kraków, jedno z najbardziej zatłoczonych miast w Polsce, przygotowuje się do utworzenia SCT w sposób kompleksowy i przemyślany, korzystając z wiedzy ekspertów. Władze miasta analizują dostępne technologie, przyczyny wdrażania SCT w innych miastach oraz zagraniczne doświadczenia, konfrontując je z polskimi realiami prawnymi i społecznymi.

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, przy współpracy z ekspertką Związku Powiatów Polskich dr Ewą Wolniewicz-Warską, dostarcza cennych analiz i wskazówek dotyczących wdrażania SCT. Miasta zainteresowane utworzenie takich stref mogą kontaktować sie z ekspertką.
Zachęcamy do zapoznania się z raportem sporządzonym przez dr Wolniewicz-Warską na zlecenie Centrum Polityk Publicznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, który dostępny jest tutaj.