W świetle art. 62 ust. 5 b ustawy o systemie oświaty, kurator oświaty ma prawo wyrazić swoje stanowisko i zaprezentować je w formie opinii na temat zamierzonych zmian organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem sieci placówek edukacyjnych i oświatowych. W myśl art. 31 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, kurator oświaty jest organem nadzoru pedagogicznego nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami, a ponadto - stosownie do art. 31 ust. 1 pkt 6 tejże ustawy - realizuje politykę oświatową państwa, a także współdziała z organami jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizacji odpowiednio regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa.
Kurator oświaty nie jest organem nadzoru nad gminą w rozumieniu art. 171 Konstytucji RP, co nie oznacza, że w ramach nadzoru pedagogicznego oraz wykonywania szczególnych uprawnień w zakresie opiniowania, o którym mowa w art. 62 ust. 5 b ustawy o systemie oświaty, Kurator może pomijać dyrektywy zobowiązującego go do działania na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP). Powyższa zasada w powiązaniu z ideą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) wymaga, aby określone formy działań organów administracji publicznej były na tyle jasne i czytelne oraz nie budziły wątpliwości odnośnie przesłanek, którymi organy kierują się przy załatwianiu określonej kategorii spraw z zakresu administracji publicznej.
W zaskarżonej negatywnej opinii kurator uważła, że zamierzone zmiany nie są zgodne z planem i założeniami reformy edukacyjnej i systemu szkolnictwa zapoczątkowanej w 1998 r. przez Ministra Edukacji Narodowej. Z uzasadnienia zaskarżonej opinii wynikało, że resort edukacji narodowej planuje wprowadzenie nowych przepisów prawnych, umożliwiających tworzenie nowych form organizacyjnych w systemie edukacji, a mianowicie grup szkół, tworzonych w ten sposób, że szkoła podstawowa tworzyłaby grupę z okolicznymi przedszkolami, zaś liceum tworzyłoby grupę z gimnazjami. Korzyści wynikające z wdrażania nowych rozwiązań prawnych to stworzenie bardziej korzystnych warunków do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego oraz konsolidacji zasobów kadrowych szkół/placówek. W ten sposób jednostki samorządu terytorialnego jako organy prowadzące utworzone grupy szkół /placówek otrzymywałyby dodatkowe środki finansowe z przeznaczeniem na funkcjonowanie tych grup. Zdaniem Sądu, skontrolowana opinia nie udziela odpowiedzi na podstawowe pytanie, a mianowicie jakimi względami kieruje się kurator negatywnie opiniując utworzenie Zespołu Szkół. W rezultacie nie wiadomo dlaczego Kurator negatywnie opiniuje złożony przez Burmistrza wniosek. Przy braku rzeczowej argumentacji Kuratora, uzasadnienie opinii ogranicza się wyłącznie do powoływania się tylko na ogólne założenia reformy edukacyjnej, realizowanej od 1998 r. To za mało, aby ocenić, czy w rozpoznawanej sprawie rzeczywiście występują merytoryczne przesłanki do wyrażenia przez Kuratora negatywnej opinii, zwłaszcza, że organ ten nie odnosi się do figurującej w aktach sprawy dokumentacji (w tym opinii rad pedagogicznych łączonych szkół, aktu założycielskiego zespołu szkół , informacji na temat ilości uczniów, którzy będą się kształcić w nowym Zespole Szkół). (…) Odpowiedź na skargę w pewien sposób uzupełnia dość ogólnikową argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu opinii. Jest to jednak czynność spóźniona, bowiem rzeczą Kuratora było i jest zająć stanowisko i wyrazić swoją opinię w sposób ilustrujący zarówno racje, jak i przesłanki oraz motywy, które skłaniają do wyrażenia negatywnej opinii. Brak jest w szczególności stanowiska Kuratora, czy zamierzone zmiany nie pogorszą na przykład efektywności kształcenia lub wychowania, w sytuacji, kiedy podstawą tych zmian w funkcjonowaniu placówek oświatowych, są leżące po stronie Burmistrza szeroko rozumiane względy ekonomiczne, w tym celowość prowadzenia polityki oszczędnościowej, gwarantującej możliwość utrzymania i zapewniania środków finansowych na cele oświatowe.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 16 czerwca 2011 r. III SA/Lu 198/11
Źródło: Orzecznictwo NSA
