WSA w Olsztynie: każde przekroczenie delegacji ustawowej przez radę gminy stanowi naruszenie przepisu upoważniającego i czyni uchwalony akt prawa miejscowego nieważnym w całości lub części.
Na wokandę Sądu trafiła sprawa zainaugurowana skargą prokuratora. Ten zaskarżył uchwałę rady miejskiej, której przedmiot stanowiło ustalenie ekwiwalentu pieniężnego dla strażaków biorących udział w akcjach ratowniczych. Przyczyną wniesienia skargi było dostrzeżone wydanie uchwały z rażącym naruszeniem prawa poprzez zmianę obowiązujących norm ustawowych zawartych w ustawie o ochotniczych strażach pożarnych, która reguluje wytyczne związane z ustaleniem ekwiwalentu pieniężnego. Rada w swojej uchwale wskazała bowiem inne podstawy faktyczne ustalania ekwiwalentu niż przewidziała ustawa. W uzasadnieniu skargi podniesiono przekroczenie delegacji ustawowej i kompetencji, a tym samym istotne naruszenie prawa mające postać odstąpienia od wytycznych zawartych w upoważnieniu.
Sąd w uzasadnieniu swojego postanowienia zwrócił szczególną uwagę na obowiązującą hierarchiczność źródeł prawa obowiązującego w RP. Na mocy ustalonej hierarchii, wszelkie akty prawa miejscowego stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego są aktami wydawanymi w ramach upoważnienia ustawowego wynikającego z aktów wyższego rzędu (jak ustawa wobec rozporządzenia czy aktu prawa miejscowego). Uchwała rady gminy ma charakter wykonawczy, co zobowiązuje organ do wydawania ich w ścisłych granicach upoważnienia ustawowego. Konieczność każdorazowego przestrzegania tych reguł łączy się - zdaniem Sądu - z konstytucyjnym obowiązkiem działania na podstawie i w granicach prawa. Tym samym, nie można mówić o arbitralności działania jednostki samorządu terytorialnego, lecz jedynie o możliwości realizowania przez nią udzielonych jej uprawnień. Ponadto, w prawie administracyjnym obowiązuje zasada zakazu domniemania kompetencji, a tym samym wszelkie upoważnienia muszą być interpretowane w sposób ścisły, nie dając przestrzeni do stosowania jakichkolwiek nadużyć.
W opisywanej sprawie, rada gminy zmieniła moment, od którego strażakom-ochotnikom ma przysługiwać ekwiwalent pieniężny, przyznając go za każdą rozpoczętą godzinę udziału w akcji ratowniczej czy ćwiczeniach, podczas gdy zgodnie z ustawą, środki przyznaje się od momentu zgłoszenia wyjazdu służb z jednostki. Było to zatem wyraźne przekroczenie upoważnienia zawartego w ustawie, a tym samym istotne naruszenie ww. reguł demokratycznego państwa prawnego. Powołując się na dorobek orzecznictwa, Sąd wskazał iż jest to istotne naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności takiego aktu.
Sąd zauważył jednak, że przekroczenie upoważnienia w tej sprawie miało dość ograniczony charakter, wobec czego nie zachodziła potrzeba stwierdzenia nieważności uchwały w całości. Jako że wystarczającą czynnością dla nadania aktowi odpowiedniego brzmienia było wprowadzenie stosunkowo niewielkiej poprawki, uchwała została uznana za nieważną częściowo.
Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 29 sierpnia 2024 r. (sygn. II SA/Ol 343/24)
Źródło: CBOSA
