W świetle ustawy o samorządzie powiatowym zadania przewodniczącego rady powiatu ograniczają się do organizowania pracy rady oraz do przewodniczenia obradom. Mimo jasno określonego zakresu zadań i uprawnień, nadal dochodzi do licznych nadinterpretacji oraz nadużyć ze strony osób kierujących radą. Przewodniczący rady powiatu z jednej strony może cieszyć się pewnego rodzaju awansem społecznym, wynikającym z piastowaniem przez niego funkcji, z drugiej jednak strony to stanowisko obarczone jest dużą odpowiedzialnością.
Czy przewodniczący ma wpływ na częstotliwość sesji?
Tak. Rada obraduje na sesjach zwołanych przez przewodniczącego, nie rzadziej niż raz na kwartał. Przewodniczący rady w rozmowach z radnymi powinien oszacować częstotliwość sesji – przyjęło się, że odbywają się one z reguły raz w miesiącu (poza okresem letnim gdzie odstęp czasowy może sięgać nawet 3 miesięcy).
Ma on jednak obowiązek zwołać sesję na wniosek zarządu na lub co najmniej ¼ ustawowego składu rady powiatu. Ustalić powinien też średni czas trwania sesji. Taka nie powinna trwać dłużej niż 5 do 6 godzin z co najmniej jedną przerwą. Przewodniczący jest zobligowany do dostarczenia radnym przed sesją aktów, które mają być przedmiotem głosowania.
Czy przewodniczący ma obowiązek informować radnych o zasadach formalnych obowiązujących na obradach?
W pewnych sytuacjach tak. Zasady wynikają jednoznacznie ze statutu i radni powinni się z nimi zapoznać, nie ma obowiązku ich przypominania przed każdym posiedzeniem. Jednak podczas sesji o wyższej randze np. podczas obradowania o wyborze starosty, zarządu, czy w sprawie udzielenia absolutorium, przewodniczący jest zobowiązany do informowania radnych obowiązujących zasadach. Jasno określone reguły powodują, że radny ma możliwość wypowiedzi, jednak jest zdyscyplinowany ograniczeniami formalnymi. Radni też winni wiedzieć, jakie są kolejne punkty porządku obrad.
Czy przewodniczący w sensie ustrojowym różni się od pozostałych radnych?
Nie. Kwestia, o której przewodniczący najczęściej zapominają wiąże się z tym, że są oni „pierwszymi spośród równych’’. Oznacza to, że przewodniczący rady powiatu nie jest oddzielnym organem. Ma on jedynie organizować prace rady i przewodniczyć obradom. Wybierany jest przecież spośród radnych. Stosowane wobec niego reguły powinny być tożsame z prawami innych radnych. Przykładowo podczas wypowiedzi nie powinien przekraczać limitu czasu, który obowiązuje innych radnych, tylko z racji tego, że dodatkowo pełni funkcję przewodniczącego.
Czy przewodniczący ma prawo odebrać głos radnym?
W pewnych sytuacjach tak. Rola przewodniczącego rady powiatu jest bardzo widoczna w momencie nastania sytuacji nadzwyczajnych. Kiedy obrady zakłóca np. awanturujący się radny, co utrudnia przebieg spotkania. W takiej sytuacji przewodniczący może ogłosić krótką przerwę, zwrócić ustnie uwagę, a czasem nawet wezwać odpowiednie służby. Reakcja przewodniczącego powinna być szybka oraz zdecydowana.
Wachlarz należnych mu instrumentów porządkowych, takich jak ograniczenie możliwości wielokrotnego zabierania głosu radnemu lub przerwanie wystąpienia należy uregulować w statucie.
Warto również zaznaczyć, że przewodniczący ma za zadanie unikać sytuacji w których dyskusja jest za długa lub wychodzi poza tematykę omawianego punktu porządku obrad. W takich momentach, gdy debata jest bezowocna, przewodniczący może zdyscyplinować zebranych, ogłosić przerwę, zamknąć dyskusję czy przejść do głosowania. Należy jednak pamiętać, że w zależności od uregulowań zawartych w statucie, takie decyzje formalne mogą wymagać przegłosowania przez radę. Wyjątkiem jest coroczna debata nad raportem o stanie powiatu, podczas niej radni zabierają głos bez ograniczeń czasowych.
Reasumując, rola przewodniczącego w ramach organizacji pracy rady powiatu zależy w głównej mierze od statutu. Zawarcie w nim wszystkich kluczowych regulacji pozwoli na uniknięcie ewentualnych zarzutów ze strony radnych o nadużywanie kompetencji. Przewodniczący ma jednak pewną autonomię, głównie w kwestii ustalenia sposobu zawiadamiania radnych o sesjach. Pełnienie funkcji kierowniczej rady wymaga sumienności, zręczności, ale też obiektywnego myślenia niekierującego się sympatiami lub antypatiami.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, t.j.Dz. U. z 2020r.poz. 920, z 2021 r. poz. 1038, 1834.
2. Praca zb. pod red. Grzegorza P. Kubalskiego „Wybrane aspekty funkcjonowania przewodniczącego rady”
3. Dolnicki Bogdan (red.), Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz
4. Wierzbica Anna, „Pozycja prawna przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady gminy (rady powiatu, sejmiku województwa)”
