Dzień przed rozpoczęciem Zgromadzenia Ogólnego Związku Powiatów Polskich w Wiśle odbyło się posiedzenie Zarządu ZPP. Głównymi tematami podjętymi przez Starostów były zmiany w systemie opieki zdrowotnej, a także finanse samorządowe.

Obrady Zarządu poprzedziła minuta ciszy, którą uczczono tragicznie zmarłego Starostę Płockiego, Mariusza Bieńka.

Finansowanie pediatrii w Polsce

Związek Powiatów Polskich z niepokojem przygląda się sytuacji, w jakiej znalazły się oddziały pediatryczne i szpitale pediatryczne w Polsce. Podczas posiedzenia Zarządu wskazano, że do końca 2020 roku finansowanie pediatrii odbywało się w ramach ryczałtu. W samym środku pandemii zmieniono jednak rozliczanie świadczeń pediatrycznych z ryczałtu na płatność za wykonanie. Utrzymanie wykonania z lat poprzednich nie było jednak możliwe w czasie pandemii. Na początku września 2021 roku minister zdrowia i prezes NFZ poinformowali o zwiększeniu wyceny świadczeń, które objęte są finansowaniem ryczałtowym. Wzrost wyceny świadczeń zdrowotnych nie obejmie jednak tych z zakresu pediatrii. Problemy finansowe oddziałów i szpitali pediatrycznych będą się zatem pogłębiać. Konieczność podjęcia zdecydowanych działań w tym zakresie wyraźnie zaznaczył Prezes Zarządu ZPP, Andrzej Płonka.

Sytuacja szpitali

Mecenas Bernadeta Skóbel mówiła również o mapach potrzeb zdrowotnych. Zostały one przyjęte przez Ministerstwo Zdrowia bardzo późno, bo dopiero 30 sierpnia. W tym momencie mamy do czynienia z pewną fikcją dotyczącą prac nad wojewódzkimi planami transformacji w ochronie zdrowia. Wojewodowie postanowili bowiem dotrzymać terminu przesłania dokumentu do 15 września. Ustawa przewiduje jednak 30-dniowy termin na zaopiniowanie projektu zanim przejdą do zatwierdzenia przez ministra zdrowia. Minister Zdrowia oraz prezes NFZ przekazali też gotowość do rozmów nad propozycjami „oddolnymi” – potrzebne będą zatem rozmowy i wypracowanie wspólnych rozwiązań pomiędzy poszczególnymi szpitalami. Bernadeta Skóbel mówiła też o ustawie o jakości w ochronie zdrowia. Ustawa ta jest bardzo niebezpieczna dla szpitali, ponieważ daje możliwość odcięcia finansowania szpitali z dnia na dzień nie tylko od środków NFZ, ale i od wszystkich środków publicznych.

O planach transformacji mówił również Dyrektor Biura ZPP, Rudolf Borusiewicz. Poinformował też o przebiegu spotkania, jakie z ministrem zdrowia odbyli przedstawiciele Związku Powiatów Polskich oraz Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych. Propozycją, jaka padła podczas spotkania była konsolidacja na szczeblu lokalnym.

Podczas dyskusji Starostwie podzielili się swoimi doświadczeniami w poszczególnych powiatach jeśli chodzi o system opieki zdrowotnej. Podejmowali między innymi tematy finansowania psychiatrii dziecięcej, problem braku personelu czy wyników finansowych szpitali.

Zwrócono też uwagę na często zmieniające się pomysły ministra zdrowia w kwestii restrukturyzacji szpitali. Samorządy powinny zjednoczyć siły i pomysły i przedstawić ministrowi konkretne dane.

Finanse samorządowe

Grzegorz Kubalski, Zastępca Dyrektora Biura ZPP przybliżył kwestię prac związanych ze zmianami podatkowymi programów osłonowych dla JST w związku z programem Polski Ład. Zmiany podatkowe, które są przewidziane w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych według pierwotnych założeń miały spowodować stratę na poziomie 13-14 mld zł rocznie w całym sektorze samorządu terytorialnego. Wersja przepisów skierowana do Sejmu nie zawierała żadnych przepisów poprawiających sytuację, zawierała jedynie nowe przeliczenie oceny skutków regulacji. Wersja ta przewiduje uszczerbek na poziomie 11 mld zł. Projekt ustawy dotyczącej wsparcia JST w ramach Polskiego Ładu został skierowany do zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Na podjęcie stanowiska strona samorządowa miała jednak tylko sześć dni. Projekt został zaopiniowany negatywnie z kilku powodów. Projekt składa się z dwóch część – pierwsza dotyczy bezpośredniego wsparcia w kwocie 8 mld zł, które mają zostać przekazane jednorazowo w roku bieżącym. De facto na pokrycie luki, która będzie w roku przyszłym. Druga część projektu to dość głęboka zmiana systemu dochodów JST. W projekcie odchodzi się od liczenia wpływów z PIT-u według rzeczywistego wykonania. Wpływy z PIT, które będą otrzymywane w danym roku będą konsekwencją odpowiedniej projekcji dochodów, które były w latach ubiegłych. Ustawa przewiduje, że później będzie się miało do czynienia z wyrównaniem według rzeczywistego wykonania ale wyrównanie będzie następowało w przesunięciu o dwa lata. Spowoduje to, że po dwóch latach będziemy mieć do czynienia z tąpnięciem powiązanym z uwzględnieniem realnie znacząco niższych wpływów z PIT w skali całego kraju w roku 2022 w konsekwencji wprowadzonych zmian podatkowych. Projekt przewiduje też, w celu wyrównywania ewentualnych strat, wprowadzenie części rozwojowej subwencji ogólnej. W swojej kwocie podstawowej począwszy od roku 2023 ma wynosić 3 mld zł i będzie odpowiednio waloryzowana rok do roku.
Jak dowodził Grzegorz Kubalski, samorządy nie stracą nominalnie dochodów, jednak nastąpi zdecydowany spadek wzrostu dynamiki PIT-u rok do roku. Grzegorz Kubalski zgodził się co do tego, że do samorządów wpływają w ostatnim czasie środki z rządowych funduszy, jednak to wszystko są wydatki o charakterze majątkowym czy inwestycyjnym. Istnieje jednak ryzyko, że samorządy nie będą w stanie dopinać wydatków bieżących. Jest to o tyle istotne w przypadku powiatów, że nie mają one odrębnego źródła dochodów własnych. Zdaniem eksperta ZPP, do czasu wyborów samorządowych nikt nie będzie dokonywał cięć, by nie tworzyć problemów lokalnych. Jednak w roku 2025 może się okazać, że mamy do czynienia z kryzysem systemowym w ramach finansów samorządowych. Zapewne będzie to powodowało argument, że samorządy sobie nie radzą.

Eksperci ZPP prowadzą obecnie działania związane z przedstawieniem symulacji skutków przy założeniu, które wynika z treści projektu ustawy. Problem w tym, że algorytm zawarty w ustawie, przygotowany przez ministerstwo finansów opiera się na wielkościach, które nie są publicznie dostępne, wobec tego nie ma możliwości w pełni wiarygodnego przeprowadzenia symulacji.  

Zgodnie z deklaracją, jaka padła podczas posiedzenia Zarządu Związku Powiatów Polskich, do tematu finansów samorządowych Starostowie będą wracali na bieżąco.