Dopuszczalność zawarcia porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych przez powiat i związek międzygminny należy oceniać łącznie - uwzględniając zarówno przepisy ustawy o samorządzie powiatowym, jak i ustawy o samorządzie gminnym. Na gruncie ustawy o samorządzie gminnym związek międzygminny zastępuje gminy uczestniczące w tym związku w podejmowaniu gminnych zadań publicznych, które z różnych względów, ekonomicznych lub organizacyjnych, mogą lub powinny być wykonywane w skali ponadgminnej, a więc wymagają trwałego, zinstytucjonalizowanego współdziałania zainteresowanych gmin.

Uwagi te dotyczą również wykonywania publicznego transportu zbiorowego. Ustawa z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym przewiduje bowiem organizowanie przez związek międzygminny gminnych przewozów pasażerskich, na obszarze gmin tworzących ten związek (art. 7 ust. 1 pkt 2). Związek międzygminny może więc zajmować się transportem międzygminnym w ramach gminnych przewozów pasażerskich.

Ustawa o samorządzie powiatowym, ani ustawa o publicznym transporcie drogowym nie przewidują wprost organizowania przez związek międzygminny przewozów na skalę międzygminną w ramach przewozów powiatowych. Nie ma jednakże żadnych racjonalnych przesłanek, które przemawiałyby przeciwko dopuszczalności organizowania przez związek międzygminny, w granicach jednego powiatu, takich przewozów w ramach przewozów powiatowych. W świetle art. 8 ust. 2a i ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym, przepisów art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym i art. 5 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym nie można traktować jako ustanawiających wyłączność powiatu na organizowanie przewozów powiatowych w niewielkim zakresie, obejmującym np. jedynie dwie gminy tego powiatu. Skoro art. 5 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym dopuszcza zawieranie przez powiat porozumień z gminą w sprawie powierzenia jej prowadzenia zadań publicznych powiatu i jednocześnie ustawa o samorządzie gminnym przewiduje możliwość zawierania takich porozumień pomiędzy tymi jednostkami samorządowymi, to na podstawie art. 8 ust. 5 w związku z ust. 2a tej ustawy całkowicie uzasadnione wydaje się "zastąpienie" gminy przez związek międzygminny jako strony porozumienia zawartego z powiatem w celu przejęcia zadań powiatu o zasięgu terytorialnym obejmującym jedynie część powiatu. Trudno bowiem wymagać, aby powiat angażował się bezpośrednio w wykonywanie przypisanych mu zadań w każdym przypadku, niezależnie od zasięgu terytorialnego tej działalności.

Przeciwko dopuszczalności zawierania takich porozumień pomiędzy powiatem i związkiem międzygminnym nie przemawiają argumenty dotyczące "natury" związku międzygminnego. W szczególności nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia spornej w tej sprawie kwestii to, że związek międzygminny wykonuje, zgodnie z treścią art. 65 ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, a ponadto został przez ustawodawcę wyposażony w osobowość prawną. Jest to więc byt prawny niezależny od gmin go tworzących, który ich nie reprezentuje i który jest niezależnym podmiotem praw i obowiązków związanych z realizacją przypisanych mu zadań. Powiedziano już, że fakt, że tego rodzaju osoba prawna, utworzona przez gminy, nie zalicza się do jednostek samorządu terytorialnego w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym, nie uzasadnia wniosku, że na podstawie tego tylko przepisu należy ją wykluczyć z kręgu podmiotów, z którymi powiat może zawrzeć porozumienie. Oczywiste jest, że związek międzygminny reprezentuje gminy, które go utworzyły, bo zastępuje je w wykonywaniu zadań gminnych. Związek nie ma więc żadnych "własnych" zadań i interesów, nie objętych porozumieniem gmin o jego utworzeniu.

Źródło: Wyrok NSA w Warszawie z dnia 20 stycznia 2015 r., II GSK 2100/13