Aż o 32 % wzrosło zadłużenie miast na prawach powiatów. Ministerstwo Finansów nie załamuje rąk. NIK nie podziela tego optymizmu.
Na koniec 2014 r. zobowiązania jednostek samorządu terytorialnego wyniosły w Polsce ogółem 72.109,9 mln zł i były wyższe niż na koniec poprzedniego roku o 4,3% (69.159,1 mln zł). Tak wynika z najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli dotyczącego wykonywania zadań regionalnych izb obrachunkowych w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z nadmiernego zadłużania się jednostek samorządu terytorialnego.
Jednak według wieloletniej prognozy finansowej nie jest tak źle. Jednostki prognozowały bowiem zamknięcie ubiegłego roku z zadłużeniem wyższym, bo sięgającym 75.037 mln zł, aby w kolejnych latach uzyskać systematyczny jego spadek (w 2015 r. do 72.747 mln zł, w 2016 r. do 67.727 mln zł, a w 2017 r. – 61.708 mln zł).
Najlepiej w Podlaskim
Na koniec lat 2012 – 2014 zadłużenie j.s.t. w województwach, w których przeprowadzono kontrolę wynosiło ogółem kolejno 25.404,3 mln zł, 26.050,0 mln zł i 27.530,8 mln zł. Było ono wyższe w porównaniu do stanu z końca poprzedniego roku odpowiednio o 7,6%, 2,5%, 5,7%. W ubiegłym roku najbardziej wzrosło zadłużenie w województwie łódzkim (o 11,1%) oraz wielkopolskim (o 10,3%), natomiast w województwie podlaskim odnotowano jego spadek (o 2,5%).
Powiaty nieco do przodu
W ocenie NIK dług generowany był przez gminy i miasta na prawach powiatu (w 2014 r. zobowiązania tych kategorii j.s.t. stanowiły odpowiednio 41% i 42% zadłużenia j.s.t. ogółem w województwach objętych kontrolą). O ile jednak zobowiązania gmin w badanym okresie nominalnie kształtowały się na podobnym poziomie (wzrosły o 4,5%), o tyle sytuacja miast na prawach powiatów była znacznie gorsza. A to dlatego, że ich zadłużenie znacznie wzrosło (aż o 32%). Wzrost zadłużenia odnotowały też województwa samorządowe (łącznie o 37,8%), natomiast dług powiatów na koniec 2014 r. był mniejszy o 0,6% w stosunku do stanu z końca 2011 r.
Zadłużenie j.s.t. w odniesieniu do wykonanych dochodów w poszczególnych województwach nie ulegało większym zmianom. Najniższa relacja w latach 2011 – 2014 występowała w województwie opolskim (29,0% – 32,2% ogółem i 26,2% – 27,6% po uwzględnieniu ustawowych wyłączeń) i podlaskim (odpowiednio: 26,4% – 31,1% i 24,7% – 29,3%), a najwyższa w województwie kujawsko-pomorskim (44,3% – 46,2% i 35,0% – 39,1%) i zachodniopomorskim (42,4% – 43,2% i 36,1% – 38,4%). W skali kraju wskaźnik zadłużenia ogółem do wykonanych dochodów w 2014 r. wyniósł 37,2%. Dla porównania w trzech poprzednich latach wynosił kolejno: 38,4%, 38,2% i 37,7 %.
Czy lepiej?
Przyszłość ma być jednak lepsza. W prognozie Ministerstwa Finansów, opartej na wieloletniej prognozie finansowej, zadłużenie j.s.t. w latach 2016 – 2017 ulegnie zmniejszeniu (w 2017 r. do kwoty 61,7 mld zł). NIK nie podziela jednak optymizmu resortu finansów.
- Prognoza ta wydaje się jednak zbyt optymistyczna i nie uwzględnia wkładu własnego j.s.t. na realizację zadań finansowanych z funduszy unijnych (świadczy o tym m.in. zakładane w wieloletnim planie finansowym zmniejszenie wydatków inwestycyjnych samorządów z 34,3 mld zł w roku 2015 do 20,5 mld zł w roku 2017 – czytamy w raporcie. Z opracowanych, na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, ekspertyz wynika, że poziom wkładu własnego j.s.t., koniecznego do współfinansowania projektów w ramach perspektywy na lata 2014 – 2020, oszacowano na 36%, czyli znacznie więcej niż 15% zakładane jako ogólny minimalny poziom niezbędnego współfinansowania (wynika to ze specyfiki projektów inwestycyjnych j.s.t., w których najczęściej łączna wartość projektów przewidzianych do dofinansowania znacznie przekracza wartość kosztów kwalifikowanych). Stąd też prognozowany łączny wkład własny j.s.t., niezbędny do zapewnienia współfinansowania projektów UE, szacuje się na ok. 60,6 mld zł, przy łącznych środkach UE przewidzianych dla j.s.t. w okresie 2014 – 2020 w wysokości 107,2 mld zł. Prognozuje się, że w latach 2014 – 2020 średnioroczne wydatki majątkowe j.s.t. osiągną 52,9 mld zł, a ich zadłużenie na koniec 2020 r. wzrośnie do 81,8 mld zł.
Raport dostępny jest na stronie: www.nik.gov.pl
