Coraz więcej jest regionów, gdzie małe i średnie miasta są niewydolne funkcjonalnie i źle zarządzane. Wskutek ekonomicznego kryzysu ostatnich lat w europejskich miastach pojawiło więcej ubóstwa. To główne problemy diagnozy dokonanej w komunikacje Komisji Europejskiej nt. polityki miejskiej, opublikowanym w lipcu br. Unia Europejska potrzebuje nowej agendy dla swoich miast.

Wyzwania i potencjał zurbanizowanej Europy

Autorzy diagnozują miasta jako współczesne centra rozwoju i koncentracji uczestników życia społeczno-gospodarczego: konsumentów, pracobiorców, pracodawców, ludzi o różnych poglądach, korzeniach etnicznych, oczekiwaniach i ambicjach oraz statusie materialnym, często skrajnie odmiennym, a wskutek kryzysu ostatnich lat różnice te jeszcze bardziej się pogłębiły. Ta koncentracja różnorodności generuje dla zarządzających europejskimi miastami olbrzymie wyzwania, a dla zarządzających państwami jest przesłanką do poszukiwania coraz nowszych, bardziej efektywnych mechanizmów i instrumentów polityk publicznych.

Warte jest odnotowania, iż w diagnozie znalazło się odzwierciedlenie zróżnicowanej struktury sieci miejskich w Europie – istnienie dużych aglomeracji, lecz także sieci wielu małych i średnich miast. Autorzy odnotowują "coraz częstsze pojawianie się policentrycznych regionów (wielko)miejskich, które są sieciami średnich i małych miast bez prawdziwej bazy funkcjonalnej i politycznej” oraz „coraz większe niedopasowanie struktur administracyjnych i miejskich zmniejsza spójność stanowi przeszkodę dla konkurencyjności ze względu na nieodpowiednie zarządzanie i nieodpowiednią infrastrukturę”.

Jaka polityka aktualnie?

Przedstawiona w części drugiej bieżąca polityka miejska UE wychodzi od przeglądu funkcjonowania polityk miejskich w krajach członkowskich. Komisja odnotowuje, że w strukturze administracyjnej nie wszystkich z nich znajdują się służby odpowiedzialne za koordynację działań wobec miast i że działania państwa często pozostają niezsynchronizowane. Same miasta różnią się pod względem autonomii politycznej władz nimi zarządzających oraz pod względem sposobów zarządzania. Mimo tej różnorodności, podejmowane są wspólne inicjatywy mające na celu wymianę doświadczeń pomiędzy władzami miast (jako przykład podano inicjatywę URBAN). Komisja podkreśla także, iż szereg odniesień i rozwiązań kierowanych wprost lub pośrednio dla miast zawiera polityka spójności na perspektywę 2014-2020

Jaka polityka miejska w przyszłości?

Kluczowym aspektem komunikatu jest część trzecia, formująca pytania dotyczące konstrukcji nowej agendy miejskiej UE. Komisja odnotowuje wiele podjętych inicjatyw w celu identyfikacji wyzwań i sformułowania jej założeń. Tu na uwagę zasługuje przywołanie apelu Rady Gmin i Regionów Europy (CEMR) o taką agendę miejską UE, która ułatwiałaby dostęp i aktywny udział wszystkich rodzajów miast – małych, średnich i dużych – w procesie kształtowania polityki, uznawałaby rolę regionów funkcjonalnych i konieczność lepszej koordynacji polityki.

Związek Powiatów proponuje

Włączając się do zainicjowanej przez Komisję Europejską dyskusji o agendzie miejskiej UE, ZPP proponuje dwa zbliżone kierunki:

1. Skoncentrowanie wysiłków KE na procesie wymiany doświadczeń pomiędzy politykami miejskimi oraz miejskimi specjalistami zarządzania różnymi sferami funkcjonowania miast, na wzór prowadzonych od lat z powodzeniem przez korporacje samorządowe (ZPP, ZMW, ZGW) Grup Wymiany Doświadczeń. Z projektów doradczych realizowanych przez nasze organizacje wynika wniosek, iż najchętniej przyjmowaną przez uczestników formą przyswajania wiedzy i formułowania wniosków jest wymiana doświadczeń i spostrzeżeń pomiędzy praktykami, zajmującymi się na co dzień zawodowo tymi samymi dziedzinami. Wnioski z pracy grup powinny być następnie formułowane jako postulaty do różnych zakresów zarówno agendy miejskiej UE, jak i krajowych polityk miejskich.
2. Wobec odnotowanych w diagnozie problemów - coraz częstszego tworzenia się sieci średnich i małych miast bez prawdziwej bazy funkcjonalnej i politycznej oraz coraz większego niedopasowania struktur administracyjnych - w opinii ZPP należy zarówno prowadzić dyskusję, jak i badania empiryczne – np. w ramach inicjatywy 0,2% EFRR na innowacyjne działania zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich - nad optymalnymi strukturami terytorialnymi (budowanie sieci współpracy w obszarach funkcjonalnych, swoistych klastrów miejskich) oraz mechanizmami i instrumentami administracyjnymi do zarządzania organizmami miejskimi na większym zurbanizowanym obszarze, w którego skład wchodzą także tereny wiejskie. Rozwiązań tych szczególnie potrzebują wspomniane małe i średnie miasta, wobec problemów wynikających z uwarunkowań demograficznych, przekładających się na zmniejszanie się bazy ekonomicznej tych ośrodków, pozwalającej na osiągnięcie tzw. masy krytycznej zarówno do finansowania posiadanej infrastruktury technicznej i społecznej, jak i jej rozwoju.