Zgodnie z art. 190 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 Ordynacji wyborczej wygaśnięcie mandatu radnego następuje wskutek utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów i stwierdzane jest przez radę powiatu w drodze uchwały, najpóźniej w 3 miesiące od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu. Stosownie do art. 7 ust. 2 pkt 1 i 2 Ordynacji wyborczej nie mają prawa wybieralności osoby karane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz wobec których, wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego, ściganego z oskarżenia publicznego.

Należy w tym miejscu także podkreślić, iż wygaśnięcie mandatu radnego następuje z mocy prawa (ex lege), a nie z woli organu podejmującego uchwałę o jego wygaśnięciu i działa z mocą wsteczną (ex tunc). Uchwale rady stwierdzającej wygaśnięcie mandatu przypisuje się charakter aktu deklaratoryjnego, przy czym, uchwała ta ma cechy aktu administracyjnego, gdyż stanowi przejaw władczego działania prawnego organu jednostki samorządowej, skierowanego na wywołanie konkretnych skutków prawnych w sytuacji prawnej indywidualnego podmiotu – radnego. Rada rozstrzyga o tym, czy zachodzi ustawowa przesłanka wygaśnięcia mandatu. Jednakże ustalenie konsekwencji tego stwierdzenia nie jest objęte tym rozstrzygnięciem, ponieważ następuje z woli ustawodawcy. Należy również wskazać, iż określony w art. 190 Ordynacji wyborczej termin trzech miesięcy na podjęcie uchwały o stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu radnego ma charakter instrukcyjny i jego upływ nie pozbawia rady prawa do podjęcia takiej uchwały.

Źródło: Orzecznictwo NSA