Pozostawienie niektórych rubryk oświadczenia niewypełnionych, niepodpisanie oświadczenia majątkowego przez jego wystawcę, brak określenia przynależności poszczególnych składników majątku do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową to częste błędy oświadczeń majątkowych.

30 kwietnia mija termin składania oświadczeń majątkowych przed samorządowców. Jak pokazują doświadczenia lat ubiegłych, wypełniając te dokumenty osoby zobowiązane popełniają różne błędy.

Błędy i uchybienia

Mazowiecki Urząd Wojewódzki w ubiegłorocznym poradniku dla samorządu terytorialnego wskazał najczęstsze pomyłki, brak i uchybienia. Wśród nich były m.in.:

• złożenie dokumentacji niekompletnej (brak drugiego egzemplarza oświadczenia majątkowego, bądź jego poszczególnych stron lub brak zeznania podatkowego PIT);
• zdarza się również, że składane dwa egzemplarze oświadczenia różnią się treścią, bądź jeden z nich jest nieuwierzytelnioną kopią,
• pozostawienie niektórych rubryk oświadczenia niewypełnionych,
• niepodpisanie oświadczenia majątkowego przez jego wystawcę,
• brak określenia przynależności poszczególnych składników majątku do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową,
• brak określenia nazwy sprawowanej funkcji (dotyczy radnych, którzy wpisują jedynie wykonywany zawód, pomijając funkcję radnego, w związku z pełnieniem której składają oświadczenie majątkowe),
• brak określenia tytułu prawnego do posiadanej nieruchomości, wykazania jej powierzchni oraz wartości,
• brak wykazania osiągniętego przychodu i dochodu z gospodarstwa rolnego.

Zasady ogólne

Dlatego podpowiadamy jak sprawnie i poprawnie wypełnić oświadczenie.

Oświadczenia powinny być wypełniane zgodnie z ogólnymi zasadami. Są to:

• staranność, rzetelność, zupełność,
• wykazanie majątku znajdującego się w kraju i za granicą,
• wykazanie wierzytelności,
• określenie na wstępie informacji o panującym między małżonkami ustroju majątkowym lub każdorazowe określenie przynależności poszczególnych składników majątku do majątku odrębnego osoby składającej oświadczenie, bądź do majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.

Nie wpisuje się elementów majątku należącego do dzieci (darowizny, spadki), nawet jeżeli są one niepełnoletnie. W oświadczeniu nie podaje się też majątku odrębnego współmałżonka oraz uzyskanych przez niego dochodów.

Oświadczenie składa się według stanu na dzień określony wymogami (nie chodzi tu o dzień sporządzania oświadczenia). W przypadku oświadczeń składanych wg stanu na koniec roku (czyli tych składanych do 30 kwietnia) dołącza kopię całego, kompletnego, podpisanego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT).

Nie ma obowiązku dołączania dokumentów źródłowych, np. nie dołącza się aktu notarialnego świadczącego o kupnie domu.

Nie pozostawia się pustych rubryk, nie wpisuje „nie” lub znaku „Z”, nie skreśla się rubryk. Jeżeli jakaś rubryka nie znajduje w danym przypadku zastosowania, to należy wpisać „nie dotyczy”.

W rubrykach mających zastosowanie w konkretnym przypadku wpisuje się wszystkie wymagane elementy zawarte w opisie rubryki, np. w sytuacji, gdy w pozycji wymagane jest podanie zarówno przychodu jak i dochodu, należy podać obie te wartości.

Oświadczenie składa się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. W razie złożenia oświadczenia wypełnionego przy użyciu komputera lub przez inną osobę, składający oświadczenie musi podpisać się na każdej stronie dokumentu. W przypadku składania oświadczenia w postaci kserokopii, każda strona kserokopii musi być opatrzona oryginalnym podpisem składającego oświadczenie.

Majątek wspólny i odrębny

Składane oświadczenie majątkowe dotyczy majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Wypełniając oświadczenie należy określić przynależność poszczególnych składników majątkowych, dochodów i zobowiązań do jednej z tych mas majątkowych. 

Do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku odrębnego każdego z małżonków. 

Stan konta

W części A na początku podaje się zasoby pieniężne. Środki pieniężne to zarówno przechowywana gotówka, jak i środki przechowywane w formie bezgotówkowej (np. na rachunkach bankowych, rachunkach oszczędnościowych, funduszach inwestycyjnych itd.), jak również środki znajdujące się w dyspozycji innych osób fizycznych i prawnych, czyli np. udzielone pożyczki. Ujawnia się środki w walucie polskiej oraz obcej, posiadane w kraju i za granicą.

Ujawniając posiadane papiery wartościowe, należy wyszczególnić rodzaj papierów wartościowych (np. akcje, obligacje, bony skarbowe, weksle) oraz kwotę, na jaką opiewają, wartość, emitenta oraz rok nabycia.

Domy i mieszkania

Przy nieruchomościach - posiadaczem jest zarówno właściciel danej nieruchomości, jak i użytkownik wieczysty (któremu przysługuje własność budynku wzniesionego na gruncie), a także faktyczny posiadacz nieruchomości o nieustalonej własności. Posiadaczem nieruchomości jest także najemca, dzierżawca, użytkownik lub osoba mająca inny tytułu do nieruchomości  (np. spółdzielcze prawo do lokalu). 

Przy określaniu wartości nieruchomości należy samemu oszacować wartość rynkową przedmiotowej nieruchomości. Jeśli znana jest aktualna wycena nieruchomości dokonana przez upoważniony do takiej działalności podmiot, należy wpisać dokładną wartość. Należy podać też rok, kwotę i formę nabycia. Jeśli do nabycia doszło w drodze darowizny lub spadku, należy podać szacunkową wartość nieruchomości.  

Gdy ujawnieniu podlega dom to jest to dom zarówno stojący na gruncie należącym do osoby składającej oświadczenie, jak również stojący na gruncie znajdującym się w użytkowaniu wieczystym, jak również dom w spółdzielni mieszkaniowej. 

Ujawniając posiadany dom, należy podać powierzchnię całkowitą domu, lecz przy szacowaniu wartości nieruchomości należy wziąć pod uwagę zarówno dom, jak i działkę, na której stoi. Jeśli działka nie jest własnością osoby składającej oświadczenie, jako prawo do domu ujmuje się prawo do nieruchomości gruntowej.  

Ujawniając mieszkanie, trzeba mieć na uwadze, że chodzi o lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość – mieszkania wykupione na własność od spółdzielni, gmin, zakładów pracy, kupione od dewelopera. W tym przypadku tytuł prawny do lokalu to „własność”, natomiast to nie jest „mieszkanie własnościowe”.

Ujawnieniu podlega spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, tzw. „mieszkanie własnościowe”, spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, tzw. „mieszkanie spółdzielcze”, lokal wchodzący w skład mieszkaniowego zasobu gminy, tzw. „mieszkanie komunalne” oraz prawo najmu mieszkania należącego do Towarzystwa Budownictwa Społecznego.  

Gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego o obszarze nie mniejszym niż 1 ha użytków rolnych. 

Ujawnieniu podlegają prawa do gospodarstwa rolnego: własność, użytkowanie wieczyste, posiadanie samoistne, użytkowanie, zarząd i dzierżawa. 

Kwoty przychodów i dochodów osiągniętych z gospodarstwa rolnego określa się zgodnie  z przepisami o podatku rolnym i o podatku leśnym, gdyż dochody z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego nie podlegają ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.  

Jako inne nieruchomości należy ujawnić wszystkie posiadane nieruchomości, które nie mieszczą się w kategoriach: dom, mieszkanie, gospodarstwo rolne. 

Mogą to być: grunty niezabudowane, grunty gospodarcze i leśne nie wchodzące w skład gospodarstwa rolnego, nieużytki, działki rekreacyjne, itd.

Papiery wartościowe

W części dotyczącej udziałów i akcji w spółkach handlowych należy podać liczbę i emitenta posiadanych udziałów lub akcji, rok nabycia, dochód uzyskany w danym roku z tego tytułu, a także informację, czy posiadane pakiety stanowią ponad 10% udziałów lub akcji poszczególnych spółek, jeśli jest wymagana. 

Jako dochód uzyskany z posiadanych udziałów lub akcji w spółkach handlowych należy podać dochód faktycznie uzyskany, np.: dywidenda, dochód z umorzenia udziałów lub akcji, dochód z odpłatnego zbycia udziałów lub akcji na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów lub akcji, wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej.  

Drogą przetargu

Ujawnieniu w oświadczeniu majątkowym podlegają nabyte w drodze przetargu prawa własności i inne prawa majątkowe od: Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków, komunalnej osoby prawnej. 

W oświadczeniu należy podać opis mienia, datę nabycia, oraz podmiot, od którego mienie nabyto. Ujawniane jest całe mienie, także nabyte od JST innej niż ta, w której osoba składająca oświadczenie pełni funkcję. Nie wykazuje się mienia, nabytego od wskazanych podmiotów w drodze bezprzetargowej.

Prowadzenie biznesu

W oświadczeniu majątkowym trzeba też ujawnić fakt prowadzenia działalności gospodarczej, jej przedmiot oraz formę prawną, ewentualnych wspólników oraz przychód i dochód (przychód po pomniejszeniu o koszty jego uzyskania) osiągnięte z tego tytułu w roku ubiegłym. Jeżeli osoba składająca oświadczenie majątkowe poniosła stratę z tytułu prowadzonej działalność gospodarczej, to wpisujemy kwotę uzyskanego przychodu i kwotę poniesionej straty. Podaje się też fakt zarządzania taką działalnością (również jako przedstawiciel lub pełnomocnik), jej przedmiot oraz formę prawną, ewentualnych wspólników oraz przychód i dochód osiągnięty z tego tytułu w roku ubiegłym.

Ujawnić się ponadto działalność, która została zawieszona. Przedmiot działalności najlepiej wskazać posługując się oznaczeniami Polskiej Klasyfikacji Działalności.

Formą prawną prowadzonej działalności gospodarczej będzie prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do centralnej ewidencji  i informacji o działalności gospodarczej (prowadzenie działalności na własny rachunek lub w formie spółki cywilnej) oraz prowadzenie działalności gospodarczej w ramach jednego z rodzajów spółek osobowych wskazanych w przepisach kodeksu spółek handlowych (spółka jawna, partnerska, komandytowa).

Dane te powinny być zgodne z danymi wykazanymi w zeznaniach rocznych składanych do urzędu skarbowego, a ich kopie oraz ewentualne korekty tych zeznań należy dołączać do oświadczeń majątkowych. Należy pamiętać także, że w przypadku składania do urzędu skarbowego kilku zeznań podatkowych, do oświadczenia należy dołączać kopie wszystkich zeznań rocznych (tzn.  PIT-28, PIT-36, PIT-36L ). 

Inne źródła

Wypełniający oświadczenie wpisują też tzw. inne dochody. Tu  należy podać miejsca zatrudnienia, działalność zarobkową lub zajęcia wraz z wysokością uzyskiwanych dochodów nie podlegające ujawnieniu w innych punktach oświadczenia majątkowego. Uzyskiwanych dochodów nie należy sumować, lecz dla każdego źródła dochodu należy oddzielnie wpisać kwotę uzyskiwaną z tego tytułu.  

Innymi źródłami dochodu mogą być: stosunek służbowy, stosunek pracy, również spółdzielczy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta, działalność wykonywana osobiście, działy specjalne produkcji rolnej, najem lub dzierżawa, prawa majątkowe, również prawa autorskie, oprocentowanie kapitałów pieniężnych, inne.

I koń, i kredens

Samorządowcy podają też jakie mają mienie ruchome. Ujawnieniu podlegają składniki majątku ruchomego o wartości powyżej 10 000 złotych. Tak, jak w przypadku nieruchomości, jeśli aktualna cena nie jest znana, należy samemu oszacować wartość mienia, przy uwzględnieniu sytuacji rynkowej. 

Mieniem ruchomym są: meble, dzieła sztuki, biżuteria, sprzęt rtv i agd, pojazdy mechaniczne, np. samochody, urządzenia, maszyny, również te służące do wykonywania działalności gospodarczej, gdy nie są własnością odrębnej osoby prawnej; przy pojazdach mechanicznych podaje się markę, model i rok produkcji pojazdu. To także obiekty trwale nie związane z gruntem, np. domki kempingowe, zwierzęta, jeśli nie wchodzą w skład gospodarstwa rolnego, itd.

Kredyty i pożyczki

W oświadczeniu podaje się też wszystkie zaciągnięte zobowiązania pieniężne o wartości powyżej 10 000 złotych zaciągnięte u osób prawnych i fizycznych, np. kredyty i pożyczki bankowe, pracownicze, wystawione weksle, pożyczki od osób fizycznych itd., ale też np. obowiązek zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia osobie trzeciej za wyrządzoną szkodę. Przy każdym zobowiązaniu należy podać warunki zobowiązania. Są to: nazwa podmiotu udzielającego (np. nazwę banku, dane personalne osoby fizycznej), wysokość zobowiązania w momencie zaciągnięcia, okres, na jaki zobowiązanie zostało zaciągnięte, wysokość zobowiązania na dany rok (na dzień wypełniania oświadczenia majątkowego), cel, na jaki zobowiązanie zostało zaciągnięte wraz z tytułem prawnym, np. umowa kupna, kredyt konsumpcyjny, zobowiązanie wynikające z wyroku sądu, czy wreszcie inne warunki (np. wysokość oprocentowania).

Część B oświadczenia majątkowego jest niejawna i te informacje w niej podane nie są udzielane osobom trzecim, ani publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej.

Jaka przyszłość oświadczeń?

Zachęcamy do lektury artykułu: Oświadczenia majątkowe to relikt przeszłości