Zgodnie z art. 9b ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych świadczenia gwarantowane są finansowane na podstawie umowy zawartej pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego a świadczeniodawcą wyłonionym w drodze konkursu ofert.
Co do zasady zawarcie umowy powinno być poprzedzone konkursem ofert (o czym szerzej będziemy pisać w kolejnej części). Ustawa przewiduje wyjątek od tej zasady (art. 9b ust. 3 ustawy). W przypadku gdy jednostka lub jednostki samorządu terytorialnego są w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej:
- podmiotami tworzącymi dla podmiotu leczniczego,
- jedynymi albo większościowymi wspólnikami, albo akcjonariuszami w spółce kapitałowej będącej podmiotem leczniczym - który udziela świadczeń gwarantowanych w zakresie odpowiadającym przedmiotowi umowy, umowę tę zawiera się w pierwszej kolejności z tym podmiotem.
W omawianym przypadku nie przeprowadza się konkursu ofert. Do zawarcia tej umowy nie stosuje się również przepisów o zamówieniach publicznych. Mamy tutaj do czynienia ze swoistym zamówieniem „in-house” w ochronie zdrowia, w dodatku o charakterze przymusowym, w sytuacji gdy przedmiot umowy jest tożsamy z typem świadczeń gwarantowanych udzielanych przez podmiotem leczniczy.
Warto zwrócić ponadto uwagę na pewną niespójność pomiędzy przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych a ustawą o działalności leczniczej. Po nowelizacji ustawy o działalności leczniczej z 10 czerwca 2016 r. (weszła w życie 15 lipca 2016 r.) jednostka samorządu terytorialnego nie może dysponować wartością nominalna udziałów lub akcji w spółkach kapitałowych prowadzących podmiot leczniczy mniejszą niż 51% kapitało zakładowego spółki oraz musi dysponować bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu (art. 6 ustawy o działalności leczniczej). Przepis ten nie dotyczy jednak spółek, które w dniu wejścia w życie nie spełniały tych wymogów oraz tych przypadków gdzie przed wejściem w życie nowelizacji podjęto czynności mające na celu zbycie udziałów albo akcji spółek lub skutkujące utratą uprawnień w zakresie większości głów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu. Może zatem zdarzyć taka sytuacja, w której spółka, której akcje bądź udziały posiada jednostka samorządu terytorialnego nie będzie spełniała warunku z art. 6 ustawy o działalności leczniczej ale będzie uprawniona do zawarcia umowy w trybie pozakonkursowym na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, o ile zostanie spełniony warunek z art. 9b ust. 3 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Wydaje się, że możliwa będzie również sytuacja, w której jednostka samorządu terytorialnego nie jest ani podmiotem tworzącym dla podmiotu leczniczego, ani wspólnikiem albo akcjonariuszem w spółce kapitałowej będącej podmiotem leczniczym a pomimo to będzie możliwe sfinansowanie świadczeń gwarantowanych dla mieszkańców tej jednostki w trybie pozakonkursowym. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku powierzenia jednostce samorządu terytorialnego realizacji zadań publicznych innej jednostki na podstawie przepisów samorządowych ustaw ustrojowych. Przykładowo zgodnie z art. 74 ustawy o samorządzie gminnym gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. W mojej ocenie przedmiotem porozumienia może być również zadanie określone w art. 9a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
