System oświaty winien przygotowywać człowieka do przyszłej aktywności społeczno−ekonomicznej. Dotychczas rola edukacji z reguły kończyła się w chwili rozpoczęcia przez niego pracy zawodowej. Dziś rynek pracy i kształcenie tworzą nierozerwalną całość. Coraz większego znaczenia nabiera kształcenie ustawiczne.

Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i postępu społecznego staje się inwestowanie w edukację. Jedną z możliwości w tym zakresie jest kształcenie ustawiczne.

W Polsce termin „kształcenie ustawiczne" jest równoznaczny z pojęciem „kształcenie ludzi dorosłych".

Zgodnie z definicją przyjętą przez Unię Europejską, lifelong learning oznacza naukę, rozwój indywidualny i społeczny oraz ciągłe podnoszenie kwalifikacji, kompetencji i wiedzy ogólnej w okresie całego życia – od etapu przedszkolnego do emerytury włącznie. Kształcenie ustawiczne jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej, która dąży do stworzenia silnej europejskiej gospodarki opartej na wiedzy.

Jeszcze kilkanaście lat temu w Polsce człowiek w ciągu swojego życia zawodowego nie musiał się przekwalifikowywać, pracując na danym stanowisku po kilkadziesiąt lat.

W zachodniej Europie każdy pracownik zmienia zawód i kwalifikacje po sześć, siedem razy. Obecnie rynek pracy w Polsce jest wymagający, narzuca ciągłe doskonalenie zawodowe i podnoszenie lub zmianę kwalifikacji. Polacy coraz częściej, dwa lub trzy razy, przekwalifikowują się w ciągu swojego życia zawodowego. Jest to jeden z istotnych aspektów kształcenia ustawicznego.

Kształcenie ustawiczne może przejawiać się podjęciem dalszego kształcenia w systemie edukacji szkolnej, ale także uczestnictwem w różnego rodzaju kursach, szkoleniach, odczytach, konferencjach czy seminariach. Kształcenie ustawiczne może też przyjmować formę samokształcenia poprzez korzystanie z materiałów drukowanych (książek, czasopism specjalistycznych), internetu, audycji naukowych, kursów multimedialnych itp.

Wyróżniamy kształcenie formalne, które kończy się otrzymaniem świadectwa, i nieformalne, w którym chodzi nie tyle o podnoszenie kwalifikacji, ale o kursy rozwijające zainteresowania.

Kształcenie ustawiczne możemy podzielić na: stacjonarne, wieczorowe, zaoczne, e-nauka, korporacyjne, regionalne, krajowe, zagraniczne.

Wiele osób, zatrudnionych w podmiotach leczniczych swoje umiejętności zawodowe doskonali poza granicami Polski.

Implementację nabytej za granica wiedzy do systematyki lokalnej zapewnia Europejski System Transferu Osiągnięć w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym (ECVET), będący miernikiem rezultatów międzynarodowego kształcenia ustawicznego.

ECVET to europejski instrument wspierający uczenie się przez całe życie, mobilność uczących się w Europie i elastyczność ścieżek edukacyjnych służących zdobywaniu kwalifikacji. W Unii Europejskiej wprowadzony został do realizacji Zaleceniem Parlamentu Europejskiego z dnia 18 czerwca 2009 roku. Parlament Europejski i Rada Europy wprowadzając ten system kierowała się Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską, a w szczególności jego art. 149. ust. 4 i art. 150 ust.4. Nastąpiło to po uwzględnieniu opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, z zastosowaniem procedury określonej w art. 251 Traktatu.

Ta innowacyjna systematyka dokumentacji i identyfikacji nabywanych „pakietów" wiedzy, już w niedalekiej przyszłości da możliwość legitymowania się np. wobec pracodawcy nabytymi kwalifikacjami bez okazywania papierowych świadectw.

W konkluzjach Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zgromadzonych w Radzie w sprawie przyszłych priorytetów wzmocnionej współpracy europejskiej na rzecz kształcenia i szkolenia zawodowego nadano priorytet opracowaniu i wdrożeniu systemu VET, aby umożliwić osobom uczącym się spożytkowanie osiągnięć, uzyskanych na dotychczasowej ścieżce edukacyjnej, przy przechodzeniu z jednego systemu kształcenia/szkolenia zawodowego do innego.

ECVET to system promujący akumulację i transfer punktów edukacyjnych w kształceniu zawodowym. Obejmuje on zarówno dokumentowanie nabytych za granicą learning outcomes (tzn. wiadomości, umiejętności i kompetencji: knowledge, skills and competence – KSC) jak i dobrowolne porozumienia dotyczące kształcenia zawodowego, zawierane między uczestnikami krajowymi i europejskimi („Memorandum of Understanding" i umowa edukacyjna).

ECVET może także oddziaływać pozytywnie na mobilność osób uczących się w ramach krajowych systemów kształcenia zawodowego, zwiększając zarówno poziomą jak i pionową przepustowość między poszczególnymi częściami tych systemów.

Poza tym ECVET - jako że uwzględnia także learning outcomes zdobyte w kontekstach nieformalnych (łącznie ze szkoleniem on the job) - może ułatwić również ich zaliczanie (o ile przewiduje to ustawodawstwo danego kraju). W ten sposób z wprowadzenia ECVET mogliby odnosić korzyści także uczniowie pozostający poza systemem kształcenia zawodowego.

Typologia kształcenia ustawicznego według studium ECVET-reflector

W realizacji i ocenie systematyki i skuteczności szkolenia prominentne znaczenia ma testowanie i ewaluacja wyników nauczania, osiągniętych podczas fazy mobilności.

Dostępność pierwsza, to implementacja ECVET (wyłącznie) jako neutralnego systemowo instrumentu transferu ponadgranicznego. Celem jest zwiększenie mobilności w fazie kształcenia zawodowego pierwszego stopnia. Dostępność druga, to implementacja ECVET m.in. po to, by we własnym kraju przyspieszyć reformy na rzecz większej poziomej i pionowej przepustowości i większej elastyczności krajowych systemów zdobywania kwalifikacji, a także jest to transfer osiągnięć uczących się, do systemów kształcenia zawodowego i systemów zdobywania kwalifikacji w krajach pochodzenia.

Łatwo dostrzec te analogie w krajach, w których np. nie wykształciły się procedury transferu zdobytych za granicą częściowych kwalifikacji, jednak w określonych przypadkach znajdują zastosowanie metody transferu wyników nauczania między oferentami treningów w kraju.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że punkty w systemie ECVET stanowią uzupełniające liczbowe źródło informacji o kwalifikacjach i jednostkach. Odzwierciedlają one fakt uzyskania i akumulacji jednostek uczenia się.

Aby umożliwić jednolite podejście do stosowania punktów ECVET, zakłada się, że efektom uczenia się, uzyskiwanym w ciągu jednego roku formalnego kształcenia i szkolenia zawodowego, w pełnym wymiarze godzin, odpowiada 60 punktów ECVET.

Pracownik czujący potrzebę permanentnej edukacji (kształcenia ustawicznego) w ocenie pracodawców, to osoba gwarantująca dynamiczny rozwój podmiotu (w naszym przypadku podmiotu leczniczego).

Mimo, że często dochodzi do konfliktów natury zawodowej, wynikających z zasobu i zakresu posiadanej i nabywanej wiedzy, to ustawicznie kształcenie się personelu zapewnia podmiotowi medycznemu atrakcyjność na rynku usług leczniczych. Powstanie jednorodnej systematyki rejestracji uzyskiwanych efektów edukacyjnych (podnoszących i doskonalących wiedzę) ma szczególne znaczenie w obszarze polskiej opieki i ochrony zdrowia, bowiem zwłaszcza kadra lekarska uczestnicząc w szkoleniach, sympozjach czy konferencjach zagranicznych ma możliwość przejrzystego dokumentowania tych faktów. Dostępność do informacji w tym zakresie pozwala zarówno kształcącemu się jak i pracodawcy śledzić postępy i uczestnictwo w realizowanych procesach kształcenia ustawicznego.

Źródło: materiał powstał w ramach projektu "Innowacyjna i sprawna administracja" współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, a realizowanego przez Związek Powiatów Polskich; autor: Janusz Atłachowicz